Bài 2: Cần đặt người dân làm trung tâm khi kiến tạo không gian văn hóa, thương mại

Trong bối cảnh ô nhiễm không khí, tiếng ồn và bê tông hóa đang gia tăng, yêu cầu đặt ra đối với mô hình thí điểm xây dựng Khu phát triển thương mại và văn hóa tại phường Cửa Nam (Hà Nội) là kiến tạo không gian mới nhưng không làm tổn hại đến môi trường sống hiện tại. Muốn vậy, từ quy hoạch giao thông xanh, vật liệu thân thiện với môi trường, đặc biệt là việc giảm phát thải – đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng và đặt người dân làm trung tâm.

Cần nghiên cứu kỹ lưỡng…

Với ý nghĩa sâu sắc, chiến lược toàn diện và sự chỉ đạo sâu sát, chủ trương xây dựng các vùng phát thải thấp của Hà Nội, cũng như Khu phát triển thương mại và văn hóa tại phường Cửa Nam (Hà Nội) đã nhận được sự đồng thuận không chỉ với người dân, doanh nghiệp mà đông đảo chuyên gia, nhà quản lý. Theo PGS.TS Bùi Thị An – Đại biểu Quốc hội; Viện trưởng Viện Tài nguyên môi trường phát triển cộng đồng; Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội, chủ trương này hoàn toàn phù hợp với xu hướng phát triển bền vững của Thủ đô, đảm bảo sự thịnh vượng cho cả hiện tại và tương lai.  

Theo Chỉ thị của Bộ Chính trị, Hà Nội phải là một thành phố văn hiến, văn minh, hiện đại, một thành phố thông minh, phát triển kinh tế xanh. Tuy nhiên, theo PGS.TS Bùi Thị An, chọn địa điểm nào để thí điểm cho phù hợp là cả vấn đề và phường Cửa Nam có hội tụ đủ các điều kiện để thí điểm mô hình này hay không cũng cần phải tính tới…

“Để làm được điều này, lãnh đạo thành phố, cơ quan chức năng sở tại phải nghiên cứu, đánh giá hiện trạng, xem xét các điều kiện, nếu đảm bảo thì tôi hoàn toàn ủng hộ. Cụ thể, để mô hình thí điểm khả thi, phường Cửa Nam phải đạt được ba tiêu chí: Thứ nhất, về phát thải thấp, Cửa Nam phải có hệ thống vận chuyển công cộng sử dụng điện; Thứ hai, về thương mại thì phải có các trung tâm thương mại, chợ truyền thống; Thứ ba, về văn hóa thì phải có các điểm vui chơi giải trí, không gian văn hóa thu hút (điện ảnh, sân khấu ca múa nhạc…)” – Đại biểu Quốc hội Trần Thị An nhận định.

Trong ba yếu tố trên, PGS.TS Bùi Thị An cho rằng yếu tố môi trường, trong đó có việc giảm phát thải được xem là khá quan trọng. Theo đó, về giảm phát thải, các phương tiện ô tô, xe máy… sử dụng nhiên liệu hóa thạch phải giảm đi dưới 30%, rồi tỷ lệ bụi mịn cũng phải hạn chế. Về hạ tầng xanh, hệ thống thoát nước như thế nào cũng phải đảm bảo. Tỷ lệ tái chế, sử dụng chất thải tại nguồn cũng phải đạt tiêu chuẩn đề ra… 

 Chia sẻ với Báo Pháp luật Việt Nam về tính khả thi của chủ trương này, TS.Hoàng Dương Tùng – Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam; Nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường nhấn mạnh: Phường Cửa Nam là “vùng lõi” của Thủ đô, vì thế việc xây dựng Khu phát triển thương mại và văn hóa tại địa bàn này sẽ góp phần xây dựng một mô hình kiểu mẫu về văn hóa, môi trường, thương mại. Nếu triển khai thành công, mô hình này sẽ được nhân rộng, và theo đó diện mạo Hà Nội sẽ thay đổi trong những năm tới.

Để biến chủ trương trên thành hiện thực, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam Hoàng Dương Tùng cho rằng, vấn đề môi trường phải được quan tâm nhiều hơn. Ngoài nỗ lực làm sạch môi trường từ Nhà nước, người dân cũng phải thể hiện văn hóa ứng xử với môi trường tốt hơn, từ những việc nhỏ nhặt nhất như: Không vứt rác bừa bãi; Phân loại rác thải tại nguồn…

Không làm xáo trộn cuộc sống của người dân

Theo các chuyên gia, nhà quản lý, khi triển khai mô hình nói trên, vấn đề giảm phát thải, hạn chế ô nhiễm môi trường chắc chắn phải đặt ra. Điều này cũng phù hợp với tinh thần chỉ đạo mới đây của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Về vấn đề này, Đại biểu Quốc hội Bùi Thị An cho rằng, việc giảm phát thải ở khu vực đường Vành đai 1 là chủ trương hoàn toàn đúng đắn. HĐND TP.Hà Nội cũng đã quyết định triển khai quy định này. Chỉ thị số 20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ (từ ngày 1/7/2026, Hà Nội sẽ chính thức cấm xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu xăng lưu thông trong khu vực Vành đai 1) đã nhấn mạnh thêm và nêu rõ lộ trình triển khai thực hiện nhiệm vụ này.

Thực tế, PGS.TS Bùi Thị An cho biết, giao thông là một trong những yếu tố gây ô nhiễm môi trường của TP.Hà Nội. Cho nên việc nghiên cứu để giảm các phương tiện giao thông gây ô nhiễm, trong đó có nhiên liệu hóa thạch là việc nên làm. Tuy nhiên ở Việt Nam, chiếc xe máy lại gắn với mưu sinh của rất nhiều gia đình. Chính bởi vậy, chúng ta nên có khảo sát, đánh giá tác động của việc cấm xe máy dùng nhiên liệu hóa thạch có ảnh hưởng thế nào đến cuộc sống của người dân? Dự liệu sẽ có bao nhiêu người dân bị ảnh hưởng bởi quy định này? Đối tượng nào bị ảnh hưởng đầu tiên và nhiều nhất? Từ thực tế đó, chúng ta sẽ có các mức hỗ trợ, làm sao đảm bảo người dân đừng quá bị ảnh hưởng, xáo trộn cuộc sống bởi quy định này.

Tiếp theo đó, khi triển khai quy định này, hạ tầng xanh phải đáp ứng. Rồi sử dụng xe điện của nước nào, chất lượng ra sao, an toàn cháy nổ như thế nào cũng phải đặt ra. Ngoài ra, các xe cũ có thể sử dụng không, hay chuyển đổi thế nào cũng phải xem xét, bởi bây giờ chủ trương của chúng ta là lấy dân làm gốc, lấy dân làm trung tâm trước khi quyết định mọi chính sách. Vấn đề nữa cũng cần quan tâm đó là, phải làm sao để người dân từ Vành đai 1 đi ra, hay người dân vào Vành đai 1 không bị ảnh hưởng nhiều về thời gian, muốn vậy chúng ta phải nâng phương tiện công cộng “sạch” lên, để khi người dân vào khu vực đường Vành đai 1 thuận tiện chuyển đổi phương tiện đi vào bên trong. Đặc biệt, phải quan tâm đến vấn đề kinh phí để triển khai. Cụ thể, hỗ trợ phương tiện cho người dân như thế nào? Mức hỗ trợ loại 1, loại 2 bao nhiêu cho hiệu quả nhất cũng phải được đưa ra.

Thể hiện quan điểm của mình đối với việc cấm xe máy, tiến tới cấm ô tô xăng vào nội đô để giảm phát thải, theo TS.Hoàng Dương Tùng, đây là một chủ trương đúng đắn, và cũng là xu hướng đi chung, được nhiều quốc gia triển khai thành công. Để làm được điều này, theo ông cần sự vào cuộc mạnh mẽ từ chính quyền và sự đồng thuận của người dân. Về phía chính quyền, ngoài việc nghiên cứu kỹ lưỡng, bài bản tình hình thực tế, chính quyền các cấp, nhất là chính quyền địa phương nơi triển khai Đề án cần có những hành động cụ thể, quan tâm đến một số vấn đề như: Bố trí trạm sạc pin phù hợp, thuận tiện; Tuyên truyền, vận động người dân thay đổi tư duy; Có chính sách hỗ trợ khuyến khích doanh nghiệp tham gia vận chuyển công cộng, dịch vụ sạc pin…

 “Không chỉ đưa ra định hướng đúng, kế hoạch chi tiết, chính quyền địa phương nên hành động quyết liệt, có chính sách hỗ trợ thỏa đáng, không có lý do gì người dân và doanh nghiệp lại không đồng thuận!” – TS.Hoàng Dương Tùng khẳng định.

PGS.TS Bùi Thị An – Đại biểu Quốc hội; Viện trưởng Viện Tài nguyên môi trường phát triển cộng đồng, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội: “Để triển khai hiệu quả mô hình, chúng ta phải làm sao tích hợp được các tiêu chí, đảm bảo hài hòa lợi ích các bên. Muốn vậy, cơ quan chức năng phải xem xét, nghiên cứu đưa ra các tiêu chí cụ thể và phải có khảo sát, đánh giá xem nơi nào có thể đảm bảo các tiêu chuẩn trên. Và khi nào có đủ nền tảng để có thể đảm bảo đáp ứng bộ tiêu chí đó thì khi ấy chúng ta hãy quyết định triển khai mô hình, nếu không rất khó khả thi. Đồng thời nên đưa ra lộ trình triển khai và xây dựng kế hoạch cho phù hợp. VD: Triển khai trên địa bàn phường Cửa Nam trong khoảng thời gian bao lâu? Phát triển không gian văn hóa ở khu vực nào? Hay chọn chợ nào để bảo tồn chợ truyền thống phải rất chi tiết, rõ ràng…”. ơ

TS. Hoàng Dương Tùng – Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, Nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường:  “Người dân còn băn khoăn với chủ trương chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện vì sợ tốn kém, mất an toàn khi sạc xe… tuy nhiên đây không phải là vấn đề quá lớn. Thứ nhất, xe điện có rất nhiều chủng loại, với giá cả phù hợp với túi tiền của đa số người dân. Thứ hai, pin của xe điện chiếm tới 50% giá trị của xe và sẽ được hỗ trợ nên người dân không phải lo về giá. Hơn thế nữa, sẽ có rất nhiều trạm sạc ra đời ở các ngõ ngách nhỏ để thuận tiện cho người dân sạc pin. Các trạm sạc cũng được giám sát về chất lượng nên người tiêu dùng có thể yên tâm khi sử dụng dịch vụ sạc. Kinh nghiệm từ các nước triển khai hiệu quả mô hình này cũng đã có nhiều nên chúng ta hoàn toàn có thể tiếp thu, học tập. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, trước mắt Nhà nước nên có các chính sách hỗ trợ về thuế phí, địa điểm để khuyến khích các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia đầu tư vào các dịch vụ liên quan đến sạc pin, xây dựng các trạm xe trung chuyển, công cộng phục vụ người dân vào nội đô. Bản thân người dân cần nhận thức rằng, họ sẽ được hưởng rất nhiều lợi ích từ môi trường trong sạch. Bên cạnh đó, họ cũng cần thay đổi thói quen sử dụng phương tiện cá nhân sang di chuyển bằng phương tiện công cộng, hay đi bộ, như các nước văn minh trên thế giới…”.

   Vân Hương - Đoan Trang

  (Còn tiếp)