Bàn giải pháp phát triển, nhân rộng mô hình khu công nghiệp sinh thái ở TP HCM

Xu hướng tất yếu, đòi hỏi tự thân của DN

Thông tin tại Hội thảo cho thấy, kinh tế tuần hoàn gắn với phát triển bền vững là xu hướng phát triển chung của toàn cầu nhằm hạn chế, loại bỏ các tác động xấu của những thay đổi của biến đổi khí hậu gây ảnh hưởng khí quyển, hệ sinh thái, chất lượng cuộc sống… Nhận thức được những thách thức và để thực hiện các cam kết của Việt Nam tại Hội nghị Thượng đỉnh Liên Hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP-26), Việt Nam đã đưa ra nhiều biện pháp ứng phó mạnh mẽ; đặt mục tiêu đến 2030 giảm 9% tổng lượng phát thải khí nhà kính bằng nguồn lực trong nước và 27% bằng nguồn hỗ trợ quốc tế; đến 2050 sẽ đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0%.

Xây dựng, phát triển các KCNST là một trong những giải pháp góp phần thực hiện mục tiêu trên. Hiện cả nước có một số KCNST đang được thí điểm tại TP HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Đồng Nai.

Đại diện Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính) cho rằng, phát triển KCNST không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là đòi hỏi tự thân của DN để tồn tại trong thời kỳ carbon thấp. Nếu không chuyển đổi, DN có nguy cơ rời chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong ngành thép, dệt may, nhựa, hóa chất, điện tử. Nếu chuyển đổi sớm, DN sẽ giữ vững thị trường xuất khẩu, nâng giá trị thương hiệu, thu hút đầu tư chiến lược và giảm chi phí vận hành dài hạn.

Đại diện Phòng Quản lý môi trường HEPZA cho biết, sau sáp nhập TP HCM hiện có 59 khu chế xuất, KCN với 5.900 DN đang hoạt động. TP và các KCN đã phối hợp UNIDO thực hiện việc chuyển đổi thí điểm KCNST. Trong đó, KCN Hiệp Phước đã bước sang giai đoạn 2; và đang triển khai ở khu KCN Phú Mỹ 3 (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ), KCN Bàu Bàng (tỉnh Bình Dương cũ), KCN Cây Trâm.

Theo một số ý kiến, quá trình chuyển đổi còn gặp một số khó khăn về chính sách, nguồn nhân lực, vốn. Việc chuyển đổi từ KCN hiện hữu (mô hình truyền thống) sang KCNST phải đầu tư vào công nghệ, hạ tầng, quy trình sản xuất mới để giảm lượng khí thải, tiết kiệm năng lượng tài nguyên với chi phí đầu tư ban đầu cao; trong khi thực tế hạ tầng phục vụ KCN chưa đồng bộ.

“Một số quy định về KCN cũng chưa đồng bộ, mang tính khuyến khích, chưa đi vào thực tế và hỗ trợ ở mức nào, giảm thuế bao nhiêu, nên hiện nay chúng tôi cũng lúng túng. Quy chuẩn về kinh tế tuần hoàn và tái xử lý nước thải, cơ quan chức năng cũng chưa thống nhất”, đại diện Phòng Quản lý môi trường HEPZA cho biết.

Đại diện KCN Hiệp Phước, nơi đang thực hiện thí điểm mô hình KCNST giai đoạn 2 cho rằng, việc chuyển đổi không chỉ là vấn đề nhận thức của DN mà cần một số vấn đề khác. “Chúng tôi cần những điều kiện kỹ thuật đi kèm và mong muốn rằng ngoài Nghị định 35/2022/NĐ-CP, Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT, cần có những hướng dẫn cụ thể hơn để có một bộ khung, có thể gọi nôm na là bộ tiêu chuẩn của Việt Nam, để khi một DN áp dụng vào thì ngay lập tức biết rằng đạt hiệu quả ra sao, từ đó biết DN mình có đạt tiêu chí DN sinh thái hay không”, đại diện KCN Hiệp Phước nêu ý kiến.

Cần hoàn thiện các văn bản và hướng dẫn thực hiện KCNST

Tại Hội thảo, ông Andri Meier, Phó ban Hợp tác, Đại sứ quán Thụy Sĩ tại Việt Nam cho biết, Chính phủ Thụy Sĩ đã tài trợ Dự án chương trình toàn cầu về KCNST (GEIPP) Việt Nam, trong đó KCN Hiệp Phước là mô hình thành công thí điểm KCNST với các kết quả tích cực trong giảm sử dụng tài nguyên và chi phí, giảm lượng khí thải carbon.

Ông Andri Meier cho rằng, việc mở rộng mô hình KCNST cần cách tiếp cận rõ ràng, có hệ thống; đưa mô hình KCNST vào quy hoạch đô thị chung của TP, tăng cường áp dụng các chính sách quy định về KCNST; thu hút đầu tư từ khu vực tư nhân mở rộng mô hình KCNST trên nhiều KCN.

Chia sẻ về định hướng chính sách phát triển KCNST tại Việt Nam, đại diện Cục Đầu tư nước ngoài cho rằng, cần hoàn thiện các văn bản và hướng dẫn thực hiện KCNST; tăng cường cơ chế phối hợp liên Bộ giải quyết các vấn đề vướng mắc liên quan KCNST (như tái sử dụng chất thải rắn và nước thải, cơ chế lắp đặt, sử dụng năng lượng điện mặt trời áp mái); lồng ghép các giải pháp KCNST; đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật cho các KCN để hoàn thành việc chuyển đổi sang KCNST, xây dựng các KCNST mới, hoàn thiện việc xây dựng hạ tầng xanh cho công nghiệp.

Ông Bùi Minh Trí, Trưởng Ban HEPZA cho rằng, những bước tiến quan trọng trong quá trình chuyển đổi của KCN Hiệp Phước sang mô hình KCNST cùng những đóng góp từ các chuyên gia trong lĩnh vực quy hoạch, môi trường sẽ là cơ sở để TP tiếp tục kiến nghị Trung ương điều chỉnh chính sách, quy định phù hợp với thực hiện chuyển đổi các KCN hiện hữu và KCN sắp hình thành trong tương lai theo hướng KCNST, thân thiện môi trường, góp phần giảm phát thải khí nhà kính, sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, sản xuất sạch hơn, hướng đến nền kinh tế tuần hoàn, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.