Cần bổ sung thực hiện trợ giúp pháp lý trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại
(PLVN) - Trong quá trình nghiên cứu xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trợ giúp pháp lý, có ý kiến đề nghị cần bổ sung thực hiện trợ giúp pháp lý trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại, đáp ứng chủ trương của Đảng, Nhà nước về đẩy mạnh phát triển kinh tế tư nhân.
Hiện nay, khoản 1 Điều 27 Luật Trợ giúp pháp lý (TGPL) năm 2017 đang quy định loại trừ TGPL trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại. Nhưng thực tiễn cho thấy, có nhiều người thuộc diện TGPL (ví dụ, người thuộc hộ nghèo, cận nghèo, người có khó khăn về tài chính, đặc biệt tại các vùng nông thôn, miền núi, vùng kinh tế khó khăn) cần tư vấn, hỗ trợ pháp luật để làm kinh tế thoát nghèo hoặc để giải quyết những khó khăn về mặt pháp lý khi tham gia các hoạt động kinh tế như giao kết và thực hiện hợp đồng hợp tác kinh doanh, hợp đồng mua bán hàng hóa, vay nợ, thế chấp...
Tuy nhiên, do không thuộc lĩnh vực TGPL nên họ không được TGPL. Trong bối cảnh Đảng, Nhà nước ta đang chủ trương đẩy mạnh phát triển kinh tế tư nhân, nhiều người thuộc diện hộ nghèo có nguyện vọng được tư vấn để đầu tư kinh doanh, vay vốn để làm kinh tế với mục đích thoát nghèo rất cần được TGPL.
Cụ thể, Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, đề ra nhiệm vụ: “Xây dựng mạng lưới, nâng cao năng lực của hệ thống TGPL để người dân dễ tiếp cận pháp luật”; “Nâng cao vai trò, tính chuyên nghiệp và chất lượng TGPL, nhất là trong hoạt động tố tụng tư pháp; hiện đại hóa, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hệ thống TGPL; mở rộng đối tượng được TGPL phù hợp với điều kiện của đất nước”.
Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới cũng yêu cầu: Thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hệ thống TGPL để người dân dễ tiếp cận pháp luật. Ưu tiên nguồn lực tương xứng cho công tác TGPL cho đối tượng đặc thù, yếu thế, đồng bào dân tộc thiểu số.
Đặc biệt, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân nhấn mạnh việc cung cấp miễn phí dịch vụ tư vấn pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, hộ kinh doanh, cùng với việc hoàn thiện khung pháp lý, bảo vệ quyền lợi hợp pháp và xóa bỏ rào cản để doanh nghiệp tư nhân hoạt động thuận lợi, minh bạch và bình đẳng hơn trong môi trường kinh doanh, bao gồm việc sửa đổi các luật liên quan và tránh hình sự hóa các quan hệ kinh tế.
Vì vậy, quy định về lĩnh vực TGPL như hiện hành đã bộc lộ bất cập. Do đó, Báo cáo tổng kết 8 năm thi hành Luật TGPL của Bộ Tư pháp đã kiến nghị không loại trừ “lĩnh vực kinh doanh thương mại” trong quy định về lĩnh vực TGPL nhằm thể chế hóa các chủ trương của Đảng về phát triển khu vực kinh tế tư nhân và phù hợp với chính sách TGPL “bảo đảm quyền được TGPL phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội” theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW.
Cho ý kiến về vấn đề trên tại cuộc họp thẩm định dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật TGPL do Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phan Chí Hiếu chủ trì diễn ra mới đây, bà Phạm Ngân Hà, đại diện VKSNDTC nhấn mạnh: Để bảo đảm phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW, dự thảo Luật TGPL cần quy định lĩnh vực kinh doanh, thương mại trong phạm vi được TGPL. Tuy nhiên, phạm vi này cần được quy định cụ thể hơn, áp dụng đối với doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh. Các chủ thể này đồng thời phải thuộc nhóm đối tượng được TGPL quy định tại Điều 7 của Luật. Quy định này nhằm đúng với chủ trương của Nghị quyết 68 là cung cấp miễn phí dịch vụ tư vấn pháp luật, hỗ trợ pháp lý cho khu vực kinh tế tư nhân quy mô nhỏ.
Đồng tình với ý kiến này, TS Dương Thị Thanh Mai, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp cũng đề xuất, hoạt động TGPL trong lĩnh vực này cần được mở rộng, không chỉ dừng ở tham gia tố tụng mà nên bao gồm cả các thủ tục ngoài tố tụng như đàm phán, hòa giải thương mại… để hỗ trợ thực chất hơn cho các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và các đối tượng khởi nghiệp đang gặp khó khăn.
Đối với đối tượng được TGPL, bà Mai đề xuất bổ sung thêm nhóm người bị oan sai - những người đã được tuyên vô tội sau thời gian dài chịu thiệt hại nặng nề cả về vật chất lẫn tinh thần. Theo bà, “nếu người bị hại đã được TGPL thì người bị oan sai càng cần được hỗ trợ của Nhà nước trong quá trình phục hồi công lý và ổn định cuộc sống”.