Chỉ rõ những tồn tại trong công tác quản lý và khai thác khoáng sản tại Huế

TP Huế hiện sở hữu nguồn tài nguyên khoáng sản rất đa dạng và phong phú với các loại khoáng sản làm vật liệu xây dựng (VLXD) như đất san lấp, đá sét, đá vôi, quặng sắt laterit, đá làm VLXD thông thường…được phân bố rải rác khắp nơi trên địa bàn.

Theo quyết định phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng tài nguyên khoáng sản đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030, trên địa bàn TP Huế có 86 khu vực mỏ khoáng sản với tổng diện tích hơn 1.319ha. Quy hoạch này đã được tích hợp hoàn chỉnh vào Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030 theo Quyết định 1745/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 30/12/2023.

Đoàn thanh tra đã chọn 27 mỏ khoáng sản làm VLXD của 22 đơn vị khai thác khoáng sản để tiến hành thanh tra, trong đó 18 mỏ thanh tra việc chấp hành các quy định trong việc quản lý thăm dò, khảo sát, quy hoạch, cấp phép, khai thác, vận chuyển khoáng sản; 27 mỏ thanh tra việc kê khai, quyết toán thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường.

Qua thanh tra, Thanh tra TP Huế ghi nhận công tác ban hành văn bản, thủ tục hành chính của Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) về cơ bản được thực hiện đúng tiến độ. Tuy nhiên, khi đi sâu vào hoạt động cấp phép, nhiều sai sót có tính hệ thống đã bộc lộ. Trong số 40 giấy phép thăm dò được UBND TP Huế cấp trong kỳ thanh tra, đoàn thanh tra chọn ngẫu nhiên 7 hồ sơ để đối chiếu.

Kết quả cho thấy 2 hồ sơ không được công khai danh sách tổ chức, cá nhân được lựa chọn theo quy định. Đáng chú ý, trong 18 mỏ được chọn thanh tra, có 3 giấy phép thăm dò không đúng mẫu quy định. Đối với giấy phép khai thác, đoàn thanh tra xác định có 5 mỏ được tham mưu cấp phép không đúng mẫu theo Thông tư của Bộ NN&MT

Hoạt động đấu giá quyền khai thác khoáng sản, dù giai đoạn 2020 - 2024, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là TP Huế) trước đây đã tổ chức đấu giá 41 mỏ nhưng Sở NN&MT, không ban hành kế hoạch đấu giá năm 2019 và 2021.

Một số mỏ được cấp phép không thông qua đấu giá do thuộc diện miễn theo Luật Khoáng sản, một số khác được cấp phép theo đề xuất của Ban quản lý Khu kinh tế, công nghiệp tỉnh (nay là Ban Quản lý Khu kinh tế, công nghiệp TP Huế).

Đáng chú ý, đề án khoanh định khu vực cấm và tạm cấm hoạt động khoáng sản lẽ ra hoàn thành từ năm 2021 nhưng đến nay vẫn chưa hoàn tất dù kinh phí thẩm định đã bố trí từ năm 2023.

Song song với các thiếu sót trong tham mưu và cấp phép, đoàn thanh tra ghi nhận nhiều vi phạm tại các doanh nghiệp được giao khai thác khoáng sản. Nhiều sai phạm được ghi nhận về đất đai, môi trường, báo cáo kỹ thuật và nghĩa vụ tài chính. Có 5 mỏ chưa lập thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất khu vực khai thác; 6 mỏ không lập đầy đủ bản đồ hiện trạng và báo cáo trữ lượng theo Thông tư 17/2020 và 2 đơn vị thống kê sản lượng qua trạm cân không chính xác.

Sai phạm trong kê khai tài chính của các mỏ diễn ra phổ biến. Theo kết luận, 27/27 mỏ đều không gửi thông báo cho cơ quan thuế về phương pháp xác định giá tính thuế. Khi thanh tra chi tiết, có 14/27 mỏ mắc lỗi kê khai thiếu sản lượng, áp dụng sai đơn giá tính thuế, không nhân hệ số quy đổi từ sản lượng thành phẩm sang nguyên khai khi tính phí bảo vệ môi trường, hoặc chưa kê khai mức phí phải nộp.

Những hành vi này khiến số liệu sản lượng khai thác thực tế chênh lệch lớn so với số liệu doanh nghiệp kê khai, gây thất thu ngân sách nhà nước.

Từ các sai phạm này, Chánh Thanh tra TP Huế Lương Bảo Toàn đã ban hành 14 quyết định thu hồi với tổng số tiền hơn 13,5 tỷ đồng; trong đó hơn 11,6 tỷ đồng thuế tài nguyên và 1,9 tỷ đồng phí bảo vệ môi trường. Theo đánh giá của Thanh tra TP Huế, đây là một trong những số tiền truy thu lớn nhất liên quan đến lĩnh vực khai thác khoáng sản tại Huế trong nhiều năm qua.

Thanh tra TP Huế kiến nghị Chủ tịch UBND TP Huế chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường kiểm điểm trách nhiệm của tập thể, cá nhân; tăng cường công tác kiểm tra hoạt động khai thác; phối hợp chặt với cơ quan thuế trong việc giám sát nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp. UBND các phường, xã liên quan được yêu cầu tăng cường quản lý địa bàn, phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm về đất đai, môi trường trong quá trình khai thác.

Đối với doanh nghiệp, kết luận thanh tra yêu cầu khẩn trương lập thủ tục cấp đất khai thác, nộp đầy đủ tiền thuê đất và ký quỹ cải tạo môi trường, thống kê sản lượng qua trạm cân chính xác, lập đầy đủ bản đồ hiện trạng và báo cáo kỹ thuật theo quy định.