Đằng sau sự tĩnh lặng của “Thiền trong cuộc sống”

Trầm Kim Hòa sinh ra tại TP HCM, trưởng thành và sinh sống tại Úc, đã có nhiều triển lãm thiền thư họa tại Úc, Trung Quốc, Malaysia, Philippines, Canada… Trong quan niệm sáng tác của mình, Trầm Kim Hòa cho rằng thiền họa không hướng đến mô tả cảnh vật mà biểu đạt cảnh giới nội tâm. 

“Tác phẩm của tôi chủ yếu là biểu đạt đời sống qua góc nhìn của thiền, nhưng không để tâm của người xem dừng trụ ở cảm quan hay tình tự, mà nó đưa tâm của người ngắm nhận thức và xuyên qua những cảm xúc đó để trở về với sự thanh tịnh của nội tâm”. Với ông, thời gian “cô tịch” giữa giấy - bút - mực là điều kiện cần thiết để tâm người nghệ sĩ hòa vào ý cảnh của tác phẩm.

Điểm đặc trưng trong thiền họa Trầm Kim Hòa là sự tối giản triệt để: chỉ sử dụng mực và nước, với những nét vẽ đơn giản. Thư pháp thiền của ông cũng mang dấu ấn riêng. Ông chọn lối thảo thư, viết một chữ hoặc một câu mang ý niệm thiền, rồi diễn giải nó bằng hình và bố cục mới. Tác phẩm vì thế trở thành một dạng “thư trung hữu họa” (trong thơ có tranh), phản ánh những suy tư và trải nghiệm nội tâm.  

Với triển lãm “Thiền trong cuộc sống” lần này, nhà nghiên cứu mỹ thuật Quách Cường chia sẻ: “Trong khi mọi người tìm kiếm hình ảnh, ông chỉ tìm khoảng trống. Và chính trong khoảng trống đó, hội họa của ông, hoặc đúng hơn, thiền họa, bắt đầu cất lên một tiếng nói không lời”. Khoảng trắng trong tranh không mang tính hư vô, mà là phần dành cho chiêm nghiệm - một năng lượng mở, giúp người xem đặt mình vào không gian mới của tâm.

Trước đó, TS Mae Anna Pang (Giám tuyển về nghệ thuật Á châu tại Nhà trưng bày nghệ thuật Victoria, Úc) từng xem tranh của Trầm Kim Hòa và ví như “cuộc du hành vào sự khai giác tâm linh”, còn tiến sĩ Gerard Vaughan (Giám đốc Nhà trưng bày nghệ thuật Victoria, Úc)  đánh giá ông đã “thổi luồng sinh khí mới vào mỹ học truyền thống Trung Quốc qua cảm hứng thiền tông”.

Giám tuyển Lý Đợi cho rằng trong bối cảnh mỹ thuật TP HCM hơn 15 năm qua ngày càng đa dạng, sôi động và giàu tính thị giác, triển lãm “Thiền trong cuộc sống” là một bổ khuyết cần thiết cho đời sống mỹ thuật hiện nay - một nơi để “tạm bước vào chốn ngơi nghỉ cho trái tim và tâm hồn đang lúc xao động, mệt nhọc”.

Hơn tất cả, thiền họa của Trầm Kim Hòa không phải lời khẳng định về giác ngộ, mà là những khoảnh khắc chứng nghiệm nhỏ nhoi trong đời thường: một áng mây, cành trúc, lối nhỏ, cánh hạc…; hoặc có thể là một ý nghĩ, tuổi già, cơn bệnh, đam mê…  Ông chỉ chia sẻ những điều mình đã chạm đến, phần còn lại thuộc về người xem - người sẽ tự tìm thấy sự hoan hỷ của riêng mình trong khoảng không tĩnh lặng ấy.

Triển lãm “Thiền trong cuộc sống” của họa sĩ Trầm Kim Hòa khai mạc lúc 18h30 ngày 28/11 và kéo dài đến ngày 7/12 tại Chillala - House of Art, TP HCM.