Đến Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước, ngắm Vòm Công lý

Trong không gian triển lãm quy mô lớn với sự tham gia bộ, ngành và địa phương tham gia, gian trưng bày của Tòa án nhân dân gây ấn tượng mạnh với chủ đề: “Tòa án nhân dân, phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư, vững bước vào kỷ nguyên mới”.

 Ông  Trần Đức Vinh - Tổng Biên tập Báo Công lý  - tự hào cho biết: Với sự chỉ đạo của lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao, gian trưng bày của ngành Tòa án đã có những ý tưởng sâu sắc đến thiết kế công phu, khoa học theo từng giai đoạn lịch sử thông qua tư liệu, hiện vật quý, đến công nghệ hiện đại trong chuyển đổi số, không gian triển lãm đã kể về chặng đường 80 năm đầy tự hào của ngành Tòa án nhân dân từ những ngày đầu đất nước giành độc lập cho đến kỷ nguyên phát triển.

Điểm đặc biệt nhất tại gian trưng bày chính là không gian dưới “Vòm Công lý” –  với chữ “Tâm” được đặt ở vị trí trung tâm. Ánh sáng lồng lộng trên trời rọi qua chữ Tâm như biểu trưng cho sự sáng rõ, nghiêm minh nhưng thấm đẫm nhân văn trong các phán quyết của Tòa án. Cách thể hiện độc đáo này không chỉ khẳng định tính chuẩn mực pháp lý mà còn gợi nhắc thông điệp về tính nhân đạo, lấy con người làm trung tâm của những người cầm cán cân công bằng.

Dưới vòm Công lý, chếc về phía sau là hình ảnh sừng sững của tòa nhà: Tòa Thượng thẩm, cũng dưới ánh sáng của Vòm Công lý là mô hình trụ sở Tòa án nhân dân tối cao trọn vẹn cả hai công trình được xây dựng cách nhau tròn một thế kỷ (1919 – 2020), cho thấy sự hòa quyện giữa giá trị lịch sử và hiện đại, sự kế thừa, phát triển liên tục của ngành trong tiến trình lịch sử đất nước.

Bên cạnh những thông điệp không lời từ ngôn ngữ kiến trúc, gian triển lãm của Ngành Tòa án cũng trưng bày những dấu ấn quan trọng của ngành tòa án trong lịch sử: Giai đoạn 1945 - 1975: Với tiêu đề “Tòa án nhân dân với sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, giải phóng dân tộc”; Giai đoạn 1975 - 1986: Với tiêu đề “Tòa án nhân dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”; Giai đoạn 1986 - 2024: Với tiêu đề “Tòa án nhân dân với sự nghiệp đổi mới, phát triển cùng đất nước”; Giai đoạn 2025 - 2045: Với tiêu đề “Tòa án nhân dân với kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”.

Mỗi giai đoạn sẽ giới thiệu về các đồng chí Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Mô hình tổ chức Tòa án và Tư liệu, hiện vật quý giá. Trong đó, ngành Tòa án nhân dân rất vinh dự khi Chủ tịch Hồ Chí Minh là vị Chánh án đầu tiên. Và các thế hệ cán bộ, Thẩm phán luôn ghi nhớ lời dạy của Người “Phụng công, Thủ pháp, Chí công, Vô tư” và lấy đó làm kim chỉ nam trong hoạt động, xét xử.

Không gian trưng bày của ngành Tòa án cũng không quên thể hiện rõ tính nhân văn, công bằng của ngành tòa án qua việc trưng bày lại mô hình của phiên tòa hình sự giai đoạn trước ngày 1/1/2018.

Vào thời điểm đó,  trong phòng xét xử phiên tòa hình sự - từ phía dưới nhìn lên: Trên bục cao nhất là vị trí ngồi của Hội đồng xét xử (ngồi chính giữa), phía trên đầu là Quốc huy. Thư ký phiên tòa (ngồi bên trái Hội đồng xét xử). Kiểm sát viên (ngồi bên phải Hội đồng xét xử) đối diện với Thư ký phiên tòa. Cả Hội đồng xét xử, Thư ký phiên tòa, Kiểm sát viên được bố trí ngồi trên cùng một mặt bằng. Chỗ ngồi kiểu này sẽ gây ra lầm tưởng rằng: cả Kiểm sát viên lẫn Thư ký phiên tòa đều nằm trong Hội đồng xét xử và cũng đang tham gia điều hành phiên tòa.

Ở phía dưới bục của Hội đồng xét xử là bị cáo (đứng trước vành móng ngựa). Luật sư ngồi ở bên phải hoặc bên trái cùng mặt bằng với bi cáo, bị hại, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan và người tham dự phiên tòa.

Với mô hình phòng xét xử này, Kiểm sát viên (bên buộc tội) tội ngồi ở vị trí cao hơn; các luật sư, người bào chữa, người đại diện theo ủy quyền của người bị buộc tội (bên gỡ tội) ngồi ở vị trí thấp hơn là không bảo đảm nguyên tắc tranh tụng theo tinh thần của Hiến pháp năm 2013 cũng như những nguyên tắc bảo đảm sự bình đẳng của các bên trong tranh tụng.

Ngày 28-7-2017, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao ban hành Thông tư số 01 quy định về phòng xử án. Thông tư có hiệu lực từ ngày 1-1-2018. Theo quy định của Thông tư nhiều vị trí trong trong phiên tòa xét xử vụ án hình sự đã được thay đổi: Hội đồng xét xử ngồi trên bục cao nhất, phía trên là Quốc huy.

Vị trí của Thư ký phiên tòa được bố trí dưới một cấp quay lưng vào Hội đồng xét xử. Đại diện Viện kiểm sát ngồi đối diện với người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị hại, đương sự trên cùng một mặt bằng với nhau và ở dưới vị trí của Thư ký phiên tòa, thể hiện sự bình đẳng giữa các bên, qua đó bảo đảm nguyên tắc tranh tụng trong xét xử.

Điểm đặc biệt là vành móng ngựa trong phiên tòa hình sự trước đây (bị cáo phải đứng trước vành móng ngựa để khai báo- hình ảnh này tạo cảm giác bị cáo đang đứng sau những tấm song ngăn cách, cách ly khỏi xã hội) thì nay được thay bằng bục khai báo. Việc bỏ vành móng ngựa, thay bằng bục khai báo là phù hợp với các quy định của Hiến pháp và nguyên tắc suy đoán vô tội của Bộ luật tố tụng hình sự. Theo đó, sẽ không ai bị coi là có tội, phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Điều này phù hợp với xu hướng chung của Tố tụng hình sự thế giới, thể hiện tính nhân văn trong hoạt động xét xử.

Áp dụng công nghệ hiện đại, ngành Tòa án còn đưa vào gian trưng bày trợ lý thẩm phán ảo sử dụng AI, thư viện pháp luật trực tuyến, v.v... Tại gian hàng sẽ có 2 robot hướng dẫn tham quan, trải nghiệm. Khách tham quan có thể nhập vị trí tham quan trong gian hàng, robot sẽ dẫn khách đến các địa điểm kể trên và thuyết minh.

Nhận xét về mô hình Gian trưng bày của Tòa án, Nhà báo Lê Quốc Vinh chia sẻ: Ngôn ngữ thiết kế của gian triển lãm của Toà án Nhân dân là đơn giản, nhưng chắc chắn, mạnh mẽ, kiên định như nền tảng pháp luật quốc gia. Trung tâm của gian triển lãm là Vòm Công lý, biểu tượng của nhà nước pháp quyền, cũng là công trình kiến trúc trung tâm của toà nhà Toà án ND Tối cao, nhưng trên vòm có chữ "Tâm" thể hiện tính nhân văn, chuyên nghiệp và công bằng của người thẩm phán.

Cũng theo nhà báo Lê Quốc Vinh, gian trưng bày được thiết kế khoa học, chặt chẽ, kết hợp hài hòa giữa màu sắc, bố cục và cách sắp đặt tư liệu, hình ảnh. Mỗi khu vực tái hiện sinh động từng giai đoạn lịch sử gắn liền với sự phát triển của đất nước và ngành Tòa án.

Gian trưng bày 80 năm của ngành Tòa án nhân dân không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn gửi gắm thông điệp hướng tới tương lai. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, ngành Tòa án xác định tiếp tục giữ vững bản lĩnh chính trị, nâng cao chất lượng xét xử, đẩy mạnh cải cách tư pháp, xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, hiện đại, phụng sự Tổ quốc và phục vụ nhân dân.

Được biết, đây là một dự án được đơn vị thi công triển khai thần tốc. Tuy nhiên, với những ý tưởng mạch lạc, rõ ràng từ đơn vị chỉ đạo, sự chuyên nghiệp tận tụy của đơn vị thi công, gian Trưng bày đã mở cửa đúng hẹn; thu hút sự quan tâm đặc biệt của nhân dân và du khách, góp một sắc màu cho sự hoàn hảo của Triển lãm 80 năm thành tựu của đất nước!