Đồng Nai sau hợp nhất: Hoàn thiện cơ chế, chính sách để phát triển nhanh và bền vững

Năm quan điểm phát triển chủ đạo

TS. Bùi Văn Thạch cho rằng Đồng Nai đang bước vào giai đoạn phát triển có tính bước ngoặt, đòi hỏi một tư duy quản trị mới và khung chính sách đột phá. Theo TS. Bùi Văn Thạch, tỉnh cần dựa trên năm quan điểm chủ đạo: tăng trưởng nhanh gắn với phát triển bền vững; lấy con người làm trung tâm; chính quyền kiến tạo - phục vụ; thúc đẩy liên kết vùng, hội nhập quốc tế; và phát huy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số toàn diện.

Trước hết, Đồng Nai phải duy trì mục tiêu tăng trưởng GRDP bình quân khoảng 10%/năm, nhưng không đánh đổi môi trường và chất lượng sống. Tư duy phát triển “kinh tế xanh” và “kinh tế tuần hoàn” phải được thể chế hóa, trong đó các doanh nghiệp tái chế, sản xuất sạch, tận dụng phụ phẩm làm nhiên liệu sinh học sẽ trở thành hạt nhân. Cùng với đó, hạ tầng xanh - giao thông công cộng, hành lang sinh thái ven sông, công trình tiết kiệm năng lượng - cần được xem là tiêu chí bắt buộc trong quy hoạch, nhằm giảm chi phí xã hội và nâng cao chất lượng đô thị.

Quan điểm xuyên suốt, theo TS. Bùi Văn Thạch, là lấy con người làm trung tâm. Mọi dự án đầu tư phải hướng đến nâng cao phúc lợi, bảo đảm cơ hội tiếp cận bình đẳng với các dịch vụ y tế, giáo dục, an sinh và việc làm - nhất là nhóm yếu thế, đồng bào dân tộc thiểu số và lao động di cư. Con người không chỉ là chủ thể mà còn là mục tiêu của phát triển bền vững; sự tham gia của cộng đồng trong hoạch định, giám sát chính sách sẽ tăng tính minh bạch và niềm tin xã hội.

Với tầm nhìn chính quyền kiến tạo - phục vụ, Đồng Nai cần tiếp tục cải cách mạnh thủ tục hành chính, thực hiện “một cửa liên thông” giữa các sở, ngành và địa phương. Các chỉ tiêu phục vụ doanh nghiệp phải được công khai và gắn trách nhiệm người đứng đầu. Cùng lúc, chính quyền phải chủ động dự báo xu hướng công nghệ, đầu tư và thương mại quốc tế, thay thế chính sách ngắn hạn bằng cơ chế ổn định, giúp doanh nghiệp yên tâm mở rộng quy mô, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Song song, Đồng Nai cần mở rộng liên kết vùng và hội nhập quốc tế. Là trung tâm của tam giác phát triển Đông Nam Bộ, tỉnh phải xây dựng cơ chế phối hợp liên tỉnh trong quy hoạch giao thông, công nghiệp, logistics và đô thị, vượt khỏi giới hạn hành chính. Các hiệp định thương mại tự do và thỏa thuận song phương cần được tận dụng như “đòn bẩy” để doanh nghiệp địa phương tiếp cận công nghệ, vốn và thị trường toàn cầu.

Cuối cùng, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải trở thành trụ cột của mô hình phát triển mới. Đồng Nai nên thí điểm “sandbox” - cơ chế thử nghiệm chính sách linh hoạt - cùng các dự án đô thị thông minh, giám sát môi trường tự động và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý. Việc hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn kết giữa chính quyền - doanh nghiệp - viện - trường sẽ là nền tảng cho năng suất lao động và năng lực cạnh tranh dài hạn.

Năm nguyên tắc cốt lõi trong hoạch định chính sách

Để các quan điểm phát triển được thể chế hóa thành hành động cụ thể, TS. Bùi Văn Thạch cho rằng Đồng Nai cần dựa trên năm nguyên tắc: đồng bộ - minh bạch - linh hoạt - phân quyền hiệu quả - và thí điểm mở đường.

Trước hết, chính sách phải đồng bộ và có tính hệ thống, bảo đảm kết nối giữa quy hoạch kinh tế - xã hội với quy hoạch công nghiệp, đô thị, giao thông, nguồn nhân lực và môi trường. Việc tránh chồng chéo, cắt khúc giữa các cấp, ngành sẽ giúp sử dụng hiệu quả nguồn lực và giảm xung đột lợi ích. Bộ máy hoạch định chính sách cần vận hành theo chiều sâu, ứng dụng dữ liệu lớn và mô phỏng kịch bản để đánh giá tác động liên ngành trước khi ban hành.

Nguyên tắc thứ hai là minh bạch và dân chủ. Quá trình xây dựng và điều chỉnh chính sách phải dựa trên cơ chế “Mở - Tham vấn - Phản hồi”, trong đó mọi thông tin được công khai qua cổng thông tin điện tử, hội thảo chuyên đề hoặc lấy ý kiến doanh nghiệp, hiệp hội, người dân. Mỗi thay đổi cần có báo cáo đánh giá, trách nhiệm rõ ràng và cơ chế giám sát độc lập để củng cố niềm tin xã hội.

Thứ ba, chính sách cần linh hoạt, thích ứng nhanh trước biến động kinh tế toàn cầu và thách thức khí hậu. Đồng Nai nên mạnh dạn thí điểm các cơ chế ưu đãi mới, giới hạn phạm vi thử nghiệm trong thời gian ngắn và nhân rộng khi đạt hiệu quả. Mô hình “khung cơ chế mở” sẽ giúp tỉnh phản ứng nhanh, cập nhật chính sách kịp thời, thay vì phải qua nhiều cấp phê duyệt.

Nguyên tắc thứ tư là phân cấp - phân quyền gắn với trách nhiệm. Cấp tỉnh tập trung hoạch định chiến lược và huy động nguồn lực; cấp phường, xã chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện, giám sát và chịu kiểm tra định kỳ. Việc phân quyền cần đi đôi với chế độ đánh giá, khen thưởng - kỷ luật minh bạch, lấy kết quả làm thước đo.

Cuối cùng, TS. Bùi Văn Thạch nhấn mạnh tầm quan trọng của đánh giá tác động và thí điểm mở đường. Mỗi chính sách ưu tiên phải trải qua ba giai đoạn: nghiên cứu - thí điểm - đánh giá, với bộ chỉ số KPI cụ thể về kinh tế, xã hội và môi trường. Kết quả cần được phản biện công khai bởi chuyên gia, doanh nghiệp và người dân. Đây là cơ chế giúp giảm rủi ro, tiết kiệm chi phí xã hội và tạo đồng thuận khi chính sách đi vào đời sống.

Các cơ chế, chính sách ưu tiên và giải pháp đột phá

Theo TS. Bùi Văn Thạch, để Đồng Nai phát triển nhanh và bền vững trong giai đoạn mới, tỉnh cần tập trung hoàn thiện ba nhóm chính sách trọng tâm, đồng thời triển khai năm hướng đột phá chiến lược mang tính dẫn dắt.

Trước hết, cơ chế thu hút đầu tư xanh phải được đặt lên hàng đầu, với mục tiêu tạo môi trường cạnh tranh và minh bạch cho các nhà đầu tư chiến lược. Thời gian cấp phép đầu tư cần được rút ngắn xuống không quá 30 ngày; các dự án công nghệ cao, năng lượng tái tạo được áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi 10% trong 15 năm. Những dự án FDI trong lĩnh vực logistics, y tế và giáo dục chất lượng cao được giảm 50% thuế thu nhập doanh nghiệp trong 5 năm đầu, nhằm khuyến khích dòng vốn bền vững và công nghệ thân thiện môi trường.

Cùng với đó, cơ chế tài chính - ngân sách cần được cải cách theo hướng linh hoạt và hiệu quả hơn. Quỹ Đầu tư phát triển Đồng Nai nên được phát huy vai trò trung tâm trong việc huy động vốn trái phiếu địa phương để đầu tư cho hạ tầng, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo. Cơ chế “ngân sách hiệu quả” cũng cần được triển khai, theo đó tỉnh sẽ hoàn lại 20% kinh phí cho các dự án đạt tiêu chí giảm phát thải hoặc tiết kiệm năng lượng, qua đó khuyến khích các mô hình kinh tế xanh và trách nhiệm môi trường.

Trong lĩnh vực phát triển doanh nghiệp, Đồng Nai có thể triển khai chương trình “Đồng Nai - Thành phố hậu cần” với các chính sách hỗ trợ thiết thực. Doanh nghiệp logistics được hỗ trợ tối đa 70% chi phí xây dựng kho bãi, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ và doanh nghiệp xanh đạt chứng chỉ ISO 14001 được hưởng lãi suất ưu đãi chỉ 3%/năm. Ngoài ra, lãnh đạo doanh nghiệp tham gia các khóa học MBA, quản trị rủi ro hoặc đổi mới mô hình kinh doanh được tỉnh chi trả 50% học phí, góp phần nâng cao năng lực điều hành và quản trị chiến lược.

Bên cạnh các nhóm chính sách trên, TS. Bùi Văn Thạch đề xuất năm hướng đột phá chiến lược nhằm tạo động lực mới cho Đồng Nai. Trọng tâm đầu tiên là phát triển mô hình Đồng Nai Smart City tại Biên Hòa, Nhơn Trạch và Đồng Xoài, vận hành bằng công nghệ IoT, hệ thống cảm biến giao thông thông minh và Trung tâm điều hành tích hợp ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn. Đây sẽ là mô hình quản trị đô thị hiện đại, hướng tới phục vụ người dân và doanh nghiệp một cách minh bạch, nhanh chóng.

Tiếp đó, việc thành lập Khu Kinh tế - Sáng tạo Đồng Nai với quy mô khoảng 2.000 ha ven sông được xem là bước đi đột phá. Khu này tập trung phát triển các ngành công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo, công nghệ môi trường và công nghệ vũ trụ, đồng thời hình thành quỹ đầu tư khởi nghiệp 2.000 tỷ đồng hợp tác với các đối tác quốc tế, nhằm thu hút chất xám toàn cầu và nuôi dưỡng thế hệ doanh nghiệp sáng tạo mới.

Cùng với đó, tỉnh cần đẩy mạnh mô hình kinh tế tuần hoàn và kinh tế xanh, thông qua việc phát triển các cụm công nghiệp chia sẻ hạ tầng xử lý nước thải, khí thải và năng lượng tái tạo. Việc xây dựng trung tâm công nghệ tái chế chất thải công nghiệp không chỉ giúp giảm ô nhiễm mà còn biến chất thải thành nguồn nguyên liệu thứ cấp, góp phần giảm chi phí sản xuất và tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên.

Đồng Nai cũng nên triển khai cơ chế “siêu ưu đãi” thu hút nhân tài toàn cầu, hướng tới xây dựng đội ngũ chuyên gia và nhà quản lý trình độ cao. Các chuyên gia quốc tế có thể được hỗ trợ từ 3.000 - 5.000 USD mỗi tháng, được cấp thẻ cư trú kỹ thuật số (e-residency) cho phép làm việc, giao dịch và thành lập doanh nghiệp hoàn toàn trực tuyến. Chính sách này không chỉ tạo sức hút nhân lực chất lượng cao mà còn góp phần đưa Đồng Nai hội nhập vào nền kinh tế tri thức toàn cầu.

Cuối cùng, Đồng Nai cần tiên phong trong việc xây dựng Trung tâm tài chính xanh, phát hành trái phiếu xanh quy mô khoảng 5.000 tỷ đồng kèm chứng chỉ ESG để thu hút nguồn vốn bền vững. Tỉnh cũng có thể áp dụng cơ chế chi trả dịch vụ hệ sinh thái (PES), theo đó doanh nghiệp đóng góp kinh phí cho hoạt động bảo vệ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học. Đây sẽ là công cụ tài chính hiện đại, giúp cân bằng giữa phát triển kinh tế và gìn giữ môi trường sinh thái, hướng tới mô hình tăng trưởng xanh toàn diện.

 Hình mẫu phát triển bền vững của vùng

TS. Bùi Văn Thạch kiến nghị, trong giai đoạn tới, Đồng Nai cần đặt ưu tiên cao cho các cơ chế thu hút FDI xanh, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, và phát triển hạ tầng kết nối vùng theo hướng hiện đại, đồng bộ, gắn kết với TP Hồ Chí Minh và Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ). Cùng với đó, tỉnh phải tăng cường giám sát, đánh giá, điều chỉnh chính sách kịp thời, bảo đảm hiệu quả thực thi, qua đó trở thành điểm đến đầu tư hấp dẫn, không gian sống lý tưởng và hình mẫu phát triển bền vững của cả nước.

TS. Bùi Văn Thạch nhấn mạnh, Đồng Nai cần xây dựng kế hoạch hành động chi tiết cho từng giai đoạn 2025 - 2035, phân định rõ trách nhiệm của từng sở, ngành, địa phương và lộ trình huy động nguồn lực. Với quyết tâm chính trị cao, cơ chế điều hành linh hoạt và sự đồng thuận xã hội, TS. Bùi Văn Thạch tin tưởng rằng Đồng Nai sẽ chinh phục mục tiêu tăng trưởng thần tốc gắn với phát triển bền vững, trở thành trung tâm công nghiệp - logistics - tài chính xanh hàng đầu của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.