Dư địa lớn từ EVFTA: Sau 5 năm, hàng Việt vẫn 'nhỏ bé' giữa thị trường EU

Diễn đàn hợp tác Việt Nam – EU: Cùng nhìn lại 5 năm EVFTA

Ngày 17/10, tại TP. Hồ Chí Minh, Bộ Công Thương phối hợp với Đại sứ quán các nước thành viên EU, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) tổ chức Diễn đàn Hợp tác Kinh tế – Thương mại Việt Nam – EU năm 2025. Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng chủ trì diễn đàn.

Tham dự sự kiện có đại sứ, tổng lãnh sự các nước thành viên EU, đại diện Phái đoàn EU tại Việt Nam, lãnh đạo EuroCham, cùng đại biểu UBND các tỉnh, thành phố, các Thương vụ Việt Nam tại EU, hiệp hội ngành hàng, và đại diện nhiều tổ chức trong nước, quốc tế.

Trong khuôn khổ diễn đàn, đã diễn ra phiên tọa đàm chuyên đề dưới sự điều phối của Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương). Nhiều chủ đề mang tính chiến lược được các chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp trao đổi sôi nổi, hướng tới việc nâng cao hiệu quả hợp tác kinh tế – thương mại Việt Nam – EU trong giai đoạn mới.

Các vấn đề trọng tâm được đặt ra gồm: Bối cảnh và các yếu tố tác động đến thị trường toàn cầu; hoạt động hợp tác kinh tế – thương mại Việt Nam – EU trong tình hình mới; các xu hướng điều chỉnh chính sách của EU trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược; việc gia tăng hàng rào thuế quan và xu hướng bảo hộ; năng lực cạnh tranh của Việt Nam và khả năng tận dụng lợi thế từ EVFTA khi EU đang mở rộng mạng lưới FTA với nhiều quốc gia và khu vực khác.

Thách thức và cơ hội trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Trao đổi tại tọa đàm, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), nhấn mạnh rằng thương mại thế giới đang chịu tác động mạnh mẽ bởi xu hướng chuyển dịch và tái cấu trúc chuỗi cung ứng.

“Các nước hiện có xu hướng toàn cầu hóa có chọn lọc, cùng với sự gia tăng của chủ nghĩa bảo hộ, bảo hộ dân túy và các biện pháp phòng vệ thương mại. Số lượng các biện pháp này được áp dụng ngày càng nhiều và kéo dài hơn, kéo theo một loạt chính sách thuế đối ứng, hạn ngạch và hạn chế xuất nhập khẩu,” ông Khanh phân tích.

Theo ông Khanh, trong bối cảnh đó, nhiều quốc gia đang tìm đến các liên kết kinh tế mới nhằm duy trì cán cân giữa xuất khẩu, nguồn cung và nhập khẩu. “Thống kê cho thấy, số lượng các liên kết kinh tế dưới hình thức FTA và thỏa thuận thương mại ưu đãi đang tăng đáng kể so với trước đây. Riêng EU cũng đang tích cực mở rộng và làm sâu sắc thêm các FTA hiện có,” ông Khanh cho biết.

Ông Ngô Chung Khanh nhận định: “Những biến động này rõ ràng là thách thức, nhưng đồng thời cũng là cơ hội để chúng ta kết nối, hợp tác mạnh mẽ hơn, từ đó nhìn nhận lại những dư địa hợp tác chưa được khai thác hết và đề xuất những sáng kiến giúp mối quan hệ Việt Nam – EU phát triển bền chặt hơn nữa.”

Thị phần hàng Việt tại EU: Khiêm tốn dù tiềm năng lớn

Dưới góc nhìn của người theo dõi và tham gia đàm phán, thực thi EVFTA trong suốt thời gian qua, ông Ngô Chung Khanh chỉ ra một thực tế đáng chú ý: dù kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU có tăng, có giảm qua các năm, nhưng thị phần nhìn chung vẫn không thay đổi đáng kể.

“Đối với ngành thủy sản, giá trị tuyệt đối có biến động nhưng trong 5 năm, thị phần ngành này tại EU vẫn gần như không đổi. Tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu sang EU trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam lúc tăng, lúc giảm nhưng về cơ bản là không tăng,” ông Khanh nêu rõ.

Không chỉ riêng thủy sản, nhiều mặt hàng chủ lực khác như nông sản, dệt may, da giày cũng có thị phần tại EU chỉ từ 2–4%, một con số rất nhỏ so với quy mô thị trường châu Âu.

Ông Khanh đặt vấn đề: “Hai bên đều có tiềm lực mạnh, có hiệp định ưu đãi tốt, nhưng vì sao sau 5 năm thị phần hàng Việt vẫn không tăng? Tại sao trong khi có dư địa khổng lồ và tiềm năng lớn, chúng ta lại đi tìm thị trường khác?”

Theo ông Khanh, Việt Nam đang dần mất lợi thế về thuế quan – vốn là một yếu tố đáng kể trong cạnh tranh xuất khẩu. Ông cho rằng, trong giai đoạn tới, Việt Nam cần đa dạng hóa thị trường một cách có trọng tâm, đồng thời tận dụng tối đa các cơ hội mà EVFTA vẫn đang mở ra. “Nếu EU tiến gần hơn tới các FTA khác trong khu vực mà Việt Nam không theo kịp, đó sẽ là điều rất đáng tiếc,” ông Khanh nhấn mạnh.

Doanh nghiệp châu Âu tin tưởng vào tiềm năng Việt Nam

Tại tọa đàm, ông Rick van der Linden, Giám đốc vận hành (COO) Tập đoàn De Heus Việt Nam, bày tỏ niềm tin vào môi trường đầu tư và xuất khẩu của Việt Nam.

“Chúng tôi chọn Việt Nam vì đây là quốc gia phát triển bền vững, năng động và có tiềm năng trở thành đối tác xuất khẩu lớn sang châu Âu trong tương lai gần,” ông Rick van der Linden chia sẻ.

Tuy nhiên, ông Rick van der Linden cũng thẳng thắn chỉ ra rằng các quy định nghiêm ngặt của EU hiện nay “chưa được chính thức hóa hoàn toàn tại Việt Nam”, gây ra nhiều khó khăn cho doanh nghiệp trong việc đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

“Nếu Việt Nam sớm hoàn thiện khung pháp lý, ban hành các quy định tương thích với tiêu chuẩn EU, đó sẽ là ‘thước đo chung’ giúp doanh nghiệp xuất khẩu thuận lợi và minh bạch hơn,” ông Rick van der Linden nói.

Theo ông Rick van der Linden, Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực tái cấu trúc các mô hình giao thương và đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho doanh nghiệp mở rộng thị trường xuất khẩu sang châu Âu. “Đây là những bước đi tích cực, thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong hội nhập sâu rộng và phát triển thương mại bền vững,” ông Rick van der Linden đánh giá.

Tăng cường hợp tác để tận dụng dư địa còn bỏ ngỏ

Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng nhấn mạnh:“Diễn đàn năm nay là dịp để các cơ quan quản lý, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng cùng nhau trao đổi, đánh giá thực chất hiệu quả sau 5 năm thực thi EVFTA, đồng thời nhận diện thời cơ và thách thức trong giai đoạn mới.”

Bà Thắng bày tỏ tin tưởng, qua các cuộc đối thoại thẳng thắn, hai bên sẽ cùng đưa ra các giải pháp thích ứng kịp thời, hướng tới việc phát triển hợp tác và đầu tư trong các lĩnh vực kinh tế mới, tiềm năng, góp phần làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác toàn diện giữa Việt Nam và EU.

Sau 5 năm triển khai, EVFTA đã tạo ra khung hợp tác thương mại bền vững, nhưng kết quả thực tế cho thấy vẫn còn nhiều khoảng trống cần lấp đầy.

Để hàng hóa Việt Nam thực sự “đứng vững” tại châu Âu, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực cạnh tranh, đầu tư vào tiêu chuẩn xanh – sạch – bền vững, và chủ động liên kết chuỗi giá trị.

EVFTA không chỉ là hiệp định thương mại, mà còn là cánh cửa để Việt Nam khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu – một hành trình đòi hỏi sự bền bỉ, chủ động và chiến lược dài hơi.