Đưa Hải Phòng trở thành trọng điểm phát triển khoa học công nghệ biển của cả nước

Sự kiện có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định tầm nhìn chiến lược và chuẩn bị cơ sở khoa học cho việc xây  dựng Chương trình phát triển khoa học và công nghệ biển TP Hải Phòng giai đoạn 2026-2030. 

Tạo hành lang pháp lý vượt trội cho khoa học công nghệ biển

Phát biểu tại Hội thảo, bà Phạm Thị Sen Quỳnh – Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ (KHCN) TP Hải PHòng cho biết, tầm nhìn chiến lược của TP.Hải Phòng phấn đấu đến năm 2030 là trung tâm kinh tế biển, du lịch chất lượng cao, dịch vụ - logistics và năng lượng sạch hàng đầu cả nước, trung tâm quốc tế về đào tạo, nghiên cứu, ứng dụng và phát triển KHCN biển.

Thời gian qua, Hải Phòng đã có nhiều nỗ lực trong phát triển  KHCN biển và đã đạt nhiều kết quả nổi bật như: Hình thành mạng lưới các cơ sở nghiên cứu và doanh nghiệp có năng lực công nghệ biển; hàng loạt tổ chức, đơn vị đã triển khai nhiều nhiệm vụ KHCN cấp TP và cấp quốc gia liên quan đến biển, trong đó có các dự án về công nghệ nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, ứng dụng công nghệ mới trong khai thác, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, các nghiên cứu về dược liệu biển, quan trắc môi trường ven bờ. Nhiều kết quả nghiên cứu khoa học đã được ứng dụng trong quản lý nghề cá, bảo tồn biển, phát triển logistics, cảng biển, du lịch biển – đảo.  

Hạ tầng KHCN biển từng bước được tăng cường; hệ thống cảng biển được đầu tư hiện đại, tiệm cận chuẩn quốc tế, từng bước áp dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo trong vận hành. 

Ngoài ra, TP cũng đã tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế và các nước trong khu vực để chia sẻ kinh nghiệm và công nghệ trong phát triển kinh tế biển, nhiều chương trình do Cơ  quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA), Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), Ngân hàng Thế giới (WB) hỗ trợ đã được triển khai.

Bước vào giai đoạn phát triển mới, Hải Phòng đứng trước những yêu cầu mới đối với phát triển KHCN biển; yêu cầu phát triển kinh tế biển xanh, bền vững; yêu cầu về chuyển đổi số trong lĩnh vực biển; về hợp tác liên vùng và quốc tế; về phát triển nguồn nhân lực KHCN biển chất lượng cao; yêu cầu xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo (ĐMST) và doanh nghiệp công nghệ biển.

Cũng theo bà Quỳnh, bên cạnh kết quả đạt được trên, cũng cần nhìn nhận thẳng thắn rằng, KHCN biển của TP còn tồn tại nhiều hạn chế, thách thức: Năng lực nghiên cứu còn phân tán, thiếu trọng tâm; một số lĩnh vực còn lệ thuộc vào công nghệ nhập khẩu.

Thiếu hạ tầng nghiên cứu chuyên sâu như: Trung tâm dữ liệu biển, phòng thí nghiệm hải dương học, trạm nghiên cứu ngoài khơi. Thiếu các trung tâm nghiên cứu mạnh mang tầm khu vực. Việc kết nối giữa viện – trường – doanh nghiệp còn chưa thực sự hiệu quả, kết quả khoa học chưa thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế. Doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực công nghệ biển còn ít. 

Bên cạnh đó, các cơ chế, chính sách khuyến khích nghiên cứu, thử nghiệm và ứng dụng công nghệ biển chưa tạo sự đột phá, nhất là trong thu hút đầu tư và thương mại hóa sản phẩm KHCN. Thiếu hụt đội ngũ chuyên gia chất lượng cao, có khả năng tích hợp đa ngành (KHCN, kinh tế, quản lý) trong lĩnh vực biển. Hải Phòng hiện chưa có chương trình phát triển KHCN biển cấp TP, làm công cụ điều phối, định hướng dài hạn và tạo liên kết vùng, liên kết  ngành. 

Phát biểu tại Hội thảo, bà Vũ Thị Thu Hiền – Trưởng phòng Quản lý khoa học, Sở KHCN TP Hải Phòng cho biết: Để khắc phục những hạn chế, điểm nghẽn, đưa Hải Phòng trở thành trọng điểm phát triển KHCN biển của cả nước theo đúng tinh thần chỉ đạo tại Nghị quyết số 14/NQ-CP ngày 08/02/2023 của Chính phủ về phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Kế hoạch hành động của Ban Thường vụ Thành uỷ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, Sở KHCN TP đề xuất 5 nhóm giải pháp trọng tâm, cụ thể: 

Cần thực hiện đột phá về thể chế để tạo hành lang pháp lý vượt trội cho KHCN biển; tập trung đầu tư phát triển hạ tầng KHCN biển đồng bộ, hiện đại; chú trọng phát triển nguồn nhân lực biển chất lượng cao và hình thành hệ sinh thái ĐMST; kiến tạo hệ sinh thái ĐMST và khởi nghiệp công nghệ biển và đẩy mạnh hợp tác quốc tế, đưa Hải Phòng trở thành điểm đến về KHCN biển trong khu vực.

Thu hút nhân lực KHCN biển

Tại hội thảo, ThS. Nguyễn Anh Hiếu – Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ - Bộ KHCN cho biết: Trong giai đoạn hiện nay, phát triển kinh tế biển đang là một trong những định hướng chiến lược của Đảng và Nhà nước nhằm đưa Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển. Nghị quyết số 36 ngày 22/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, khẳng định “Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là nền tảng, động lực then chốt để phát triển bền vững kinh tế biển”.

Trong bối cảnh đó, TP Hải Phòng – trung tâm công nghiệp, dịch vụ cảng biển lớn nhất phía Bắc có vai trò tiên phong trong việc xây dựng Chương trình phát triển KHCN và ĐMST biển đến năm 2030, gắn với chiến lược phát triển vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Việc huy động nguồn lực xã hội, thúc đẩy hợp tác công – tư (PPP) trong nghiên cứu, ứng dụng và đổi mới công nghệ biển trở thành yêu cầu cấp thiết.

“Hải Phòng cần xây dựng, ban hành Chương trình KHCN và ĐMST về biển của TP, qua đó tài trợ, đặt hàng các nhiệm vụ KHCN và ĐMST có sự tham gia hợp tác, đồng tài trợ của doanh nghiệp. Trong đó tập trung vào nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao và đổi mới công nghệ về biển như: kinh tế hàng hải; du lịch biển; kinh tế thủy sản; môi trường và biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai, bảo đảm  an ninh - quốc phòng biển đảo. Hình thành Quỹ phát triển KHCN và ĐMST Hải Phòng, huy động nguồn vốn từ doanh nghiệp, viện, trường, quỹ đầu tư và hợp tác quốc tế. Xây dựng Trung tâm ĐMST biển vùng Bắc Bộ, kết nối với các viện nghiên cứu, đại học và khu công nghiệp ven biển. Đồng thời, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, tiếp nhận công nghệ cao trong khai thác, nuôi trồng thủy sản, bảo tồn và quan trắc môi trường biển”, ThS. Nguyễn Anh Hiếu cho biết.

Chia sẻ về vấn đề phát triển nguồn nhân lực KHCN biển phục vụ phát triển kinh tế biển TP Hải Phòng, PGS.TS. Nguyễn Minh Đức, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Hàng hải Việt Nam cho biết, quy mô nhân lực KHCN biển hiện có còn hạn chế, tổng số nhân lực trực tiếp trong lĩnh vực biển của TP khoảng 175.000 người, nhưng nhân lực có trình độ KHCN chiếm chưa đến 10% và nhân lực nghiên cứu chuyên sâu tập trung mỏng, chủ yếu ở Trường  Đại học Hàng hải Việt Nam, Viện Tài nguyên & Môi trường biển, một số viện  nghiên cứu thuộc Bộ Nông nghiệp & Môi trường… trong khi lực lượng tại doanh nghiệp logistics, đóng tàu và khai thác biển còn mỏng. 

Để thu hút nhân lực KHCN, PGS.TS. Nguyễn Minh Đức đưa ra các nhóm giải pháp; trong đó, hoàn thiện cơ chế, chính sách và chiến lược phát triển nhân lực biển; phát triển hệ sinh thái đào tạo – nghiên cứu – đổi mới sáng tạo biển, thành lập Trung tâm Đào tạo & Nghiên cứu Biển công nghệ cao Hải  Phòng, xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm mô phỏng thực tế ảo để đào tạo kỹ sư cảng biển, logistics, tự động hóa. Bên cạnh đó, tăng cường các chương trình sau đại học và đào tạo ngắn hạn dành cho cán bộ quản lý cảng, doanh nghiệp logistics, kỹ sư hiện hữu giúp lực lượng lao động thích ứng nhanh với công nghệ mới. Ban hành chính sách thu hút nhân tài; thiết lập cơ chế “đặt hàng chuyên gia” từ các viện, trường lớn trong và ngoài nước về Hải Phòng làm việc ngắn hạn hoặc dài hạn, chuyển giao tri thức và đào tạo tại chỗ…