EVFTA bước vào 'thời điểm vàng': Cơ hội lớn nhưng không kéo dài cho doanh nghiệp Việt Nam

EVFTA – Bệ phóng cho xuất khẩu Việt Nam

Sau 5 năm thực thi, EVFTA đã trở thành “bệ phóng” quan trọng, giúp xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang EU tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt ở nhiều nhóm hàng chủ lực như dệt may, da giày, nông sản, thủy sản… Lợi thế thuế quan và quy mô thị trường hơn 450 triệu dân của châu Âu đã tạo đòn bẩy lớn cho doanh nghiệp Việt mở rộng thị phần và nâng cao giá trị thương hiệu.

Bước sang năm thực thi thứ 6, EVFTA tiếp tục đi sâu vào giai đoạn cắt giảm thuế quan toàn diện hơn. Cùng lúc, các quốc gia thành viên EU còn lại đang đẩy nhanh tiến độ phê chuẩn Hiệp định Bảo hộ Đầu tư Việt Nam – EU (EVIPA), mở ra thêm nhiều dư địa tăng trưởng mới cho hàng hóa và dòng vốn đầu tư giữa hai bên.

Tại Tọa đàm “Cách tiếp cận mới của EU về phát triển bền vững: Chiến lược cho doanh nghiệp Việt” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 28/10, ông Ngô Chung Khanh – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết: “Đến hết năm thứ bảy thực thi, EU sẽ xóa bỏ gần như toàn bộ thuế quan đối với hàng hóa Việt Nam. Thuế 0% giúp hàng Việt có lợi thế lớn về giá và sức cạnh tranh so với đối thủ. Nhiều doanh nghiệp Việt đã có 5 năm làm quen với thị trường, hiểu tập quán kinh doanh và có sẵn quan hệ đối tác — đó là ‘vốn quý’ mà không phải doanh nghiệp nào cũng có.”

Một tín hiệu tích cực khác là EU đang thúc đẩy đa dạng hóa nguồn cung nhập khẩu, tạo thêm cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam. Gần đây, nhiều tập đoàn châu Âu đã chủ động tìm kiếm đối tác tại Việt Nam. Điển hình, Tập đoàn thời trang H&M đang xem xét đầu tư khoảng 1 tỷ USD để xây dựng nhà máy sản xuất vải công nghệ cao, biến Việt Nam trở thành trung tâm xuất khẩu của khu vực châu Á.

Cơ hội không kéo dài: Doanh nghiệp phải chuyển mình xanh hóa

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, lợi thế thuế quan của EVFTA sẽ không kéo dài mãi. Sau khi ký kết hiệp định với Việt Nam, EU tiếp tục mở rộng mạng lưới FTA với nhiều quốc gia khác, khiến cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Đặc biệt, thị trường EU đang chuyển mạnh sang tiêu dùng xanh, sạch, coi trọng yếu tố phát triển bền vững trong toàn chuỗi sản xuất. Người tiêu dùng không chỉ quan tâm đến giá hay chất lượng mà còn đến nguồn gốc, tác động môi trường và điều kiện lao động.

EU hiện triển khai “Thỏa thuận Xanh châu Âu” (European Green Deal) – chiến lược toàn diện nhằm chuyển đổi khối này thành nền kinh tế trung hòa carbon vào năm 2050. Điều này kéo theo hàng loạt quy định mới về môi trường, lao động, truy xuất nguồn gốc, chống phá rừng… tạo nên rào cản kỹ thuật cao đối với hàng nhập khẩu, trong đó có Việt Nam.

Ông Ngô Chung Khanh nhấn mạnh: “Nếu doanh nghiệp không nâng cấp năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn mới, thì những ưu đãi thuế quan sẽ trở nên vô nghĩa.”

Cùng quan điểm này, ông Trần Ngọc Quân – Tham tán Thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU, nhận định: “EU là thị trường làm ăn bài bản, đòi hỏi doanh nghiệp phải có chiến lược dài hạn, coi trọng yếu tố bền vững ngay từ khâu sản xuất. Nếu không đáp ứng được các quy định mới, chúng ta sẽ lãng phí một hiệp định rất tốt.”

Ông Quân cho biết thêm, EU hiện đang áp dụng cách tiếp cận linh hoạt hơn thông qua “la bàn cạnh tranh”, khuyến khích doanh nghiệp vừa và nhỏ áp dụng tiêu chuẩn bền vững phù hợp với năng lực. Tuy vậy, các ngành có tác động lớn đến môi trường và lao động vẫn sẽ chịu giám sát chặt chẽ.

Đồng thời, EU đang dẫn đầu thế giới về kinh tế tuần hoàn và thiết kế sinh thái, mở ra cơ hội hợp tác đổi mới cho doanh nghiệp Việt nếu biết liên kết sớm với các đối tác EU để cùng tham gia chuỗi cung ứng xanh. Thương vụ Việt Nam tại EU cũng khẳng định luôn sẵn sàng đồng hành và hỗ trợ kết nối doanh nghiệp Việt với đối tác châu Âu, giúp họ thích ứng và mở rộng thị trường.

Doanh nghiệp Việt: Chủ động, chiến lược và bền vững

Từ góc nhìn doanh nghiệp, bà Hoàng Thị Thanh Tâm – Giám đốc Công ty CP Đầu tư và Phát triển Sáng tạo Đông Dương cho rằng, để khai thác hiệu quả EVFTA, doanh nghiệp phải chủ động thay đổi tư duy và đầu tư bài bản.

Công ty của bà hiện xuất khẩu các sản phẩm mây tre đan, đồ gia dụng, túi xách sang EU, với mức tăng trưởng hơn 20% mỗi năm trong ba năm gần đây. Tuy nhiên, để đạt được kết quả đó, doanh nghiệp đã mất hai năm chuẩn bị hồ sơ, chứng nhận, tiêu chuẩn kỹ thuật trước khi đối tác châu Âu đặt đơn hàng đầu tiên.

“EVFTA không chỉ là cơ hội mà còn là sức ép buộc doanh nghiệp phải thay đổi. Từ nguồn gốc nguyên liệu, điều kiện lao động đến quy trình sản xuất đều phải đạt chuẩn châu Âu. Khó khăn chính là động lực để doanh nghiệp trưởng thành,” bà Tâm nhấn mạnh.

“5 hơn” – Hướng đi cho doanh nghiệp trong giai đoạn mới

Theo ông Ngô Chung Khanh, để tận dụng triệt để EVFTA, doanh nghiệp Việt cần hành động theo phương châm “5 hơn”: Dũng cảm hơn để vượt qua tâm lý e ngại thị trường khó tính; chiến lược hơn để xác định rõ lợi thế cạnh tranh và phân bổ nguồn lực hợp lý; chi tiết hơn trong nghiên cứu quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật; chủ động hơn trong kết nối đối tác, tham gia hội nghị, xúc tiến thương mại; mạnh mẽ hơn trong đầu tư công nghệ, quản trị và tiêu chuẩn sản xuất.

Bộ Công Thương hiện đang xây dựng hệ sinh thái kết nối FTA, nhằm gắn kết doanh nghiệp với cơ quan quản lý, hiệp hội ngành hàng và đối tác quốc tế. Cổng thông tin fta.gov.vn cũng là kênh chính thống giúp doanh nghiệp cập nhật kịp thời các cam kết, chính sách và quy định thị trường.

Chủ động chuyển đổi để không bỏ lỡ “thời điểm vàng”

EVFTA đang bước vào giai đoạn mang lại lợi ích lớn nhất cho Việt Nam, nhưng lợi thế này sẽ không kéo dài lâu khi EU tiếp tục ký kết FTA với nhiều quốc gia khác.

Vì vậy, doanh nghiệp Việt cần hành động ngay, đầu tư cho quản trị bền vững, xanh hóa chuỗi cung ứng, tăng cường hợp tác với đối tác EU và chủ động nắm bắt thông tin chính sách. Chỉ bằng cách đó, hàng Việt Nam mới có thể giữ vững thị phần, nâng tầm giá trị và khẳng định vị thế đối tác tin cậy tại một trong những thị trường khắt khe nhưng đầy tiềm năng nhất thế giới.