Già làng, người cao tuổi lan tỏa điều tốt đẹp tới gia đình, cộng đồng

Những năm qua, thực hiện Quyết định số 12 ngày 6/3/2018 của Thủ tướng Chính phủ về tiêu chí lựa chọn, công nhận người có uy tín và chính sách đối với người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số và Quyết định số 28/2023/QĐ-TTg có hiệu lực từ ngày 15/1/2024 sửa đổi, bổ sung Quyết định số 12, các địa phương trên cả nước đã có nhiều chủ trương, biện pháp phát huy vai trò của đội ngũ già làng, trưởng bản, người có uy tín trong việc tham gia tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước.

Người “chuyên chở” pháp luật đến bản làng

Ông Đinh Viết Thắng (sinh năm 1941) ở Phú Thọ là một trong những tấm gương già làng tiêu biểu, có nhiều đóng góp tích cực trong xây dựng và phát triển địa phương. Với uy tín của mình, ông Thắng đã vận đông Nhân dân trong khu hiến 3,4ha đất, ủng hộ 730 triệu đồng và hơn 1.000 ngày công làm đường nông thôn; sửa chữa nhà văn hóa khu, giúp 5 hộ nghèo xây dựng, sửa chữa nhà. Cùng với đó, ông luôn giáo dục, vận động Nhân dân phát huy truyền thống “Tương thân, tương ái”, “Lá lành đùm lá rách” giúp đỡ các gia đình nghèo, có hoàn cảnh khó khăn về vật chất, hay trao đổi kinh nghiệm phát triển kinh tế để cùng vươn lên trong cuộc sống.

Thôn Đồng Pheo, xã Yên Dương, huyện Tam Đảo, Vĩnh Phúc (nay là xã Đạo Trù, Phú Thọ) có 100% dân số là người dân tộc Sán Dìu. Trước đây, có đến 95% đàn ông trong thôn hút thuốc lá. Thế nhưng, khoảng 10 năm nay, số người hút thuốc lá đã giảm đáng kể, hiện chỉ còn hơn 65%. Có được kết quả đó, phải kể đến công lao của trưởng thôn Hoàng Văn Khôn. Ông Khôn là người gương mẫu đi đầu trong việc từ bỏ thuốc lá và tích cực tuyên truyền, vận động người dân trong thôn bỏ thuốc lá. Hơn nữa, để giảm thiểu tác hại của thuốc lá đối với những người xung quanh, ông Khôn đề nghị các hộ dân trong thôn khi có việc hiếu, việc hỷ không bày biện thuốc lá, không mời khách hút thuốc lá. Ban đầu, nhiều gia đình không thực hiện theo. Nhờ sự phân tích cụ thể và kiên trì vận động của ông Khôn, đến nay, phần lớn các đám hiếu, hỷ trong thôn đều không để thuốc lá trên bàn, mọi người đều đã ý thức được rằng không nên hút thuốc lá ở nơi đông người.

Già làng Hồ Văn Rắt, 73 tuổi ở Thừa thiên Huế (nay là TP Huế) là một trong những điển hình vận động bà con chặt phá những cây không có giá trị để cải tạo vườn tạp, tập trung trồng những cây có giá trị kinh tế cao như cao su, chuối. Già Rắt còn vận động Nhân dân hiến đất, hiến cây xây dựng đường giao thông nông thôn. Già cũng tình nguyện hiến cho xã 400m2 đất làm nhà Gươl. Thấy bà con trong bản phải uống nước suối không bảo đảm vệ sinh, già còn hiến thêm 150m2 đất để xã xây dựng công trình nước sạch. Nhờ vậy, trong thôn đã hoàn thiện hệ thống giao thông nông thôn, xóa hết nhà tạm bợ dột nát, số gia đình thu nhập vài trăm triệu đồng mỗi năm không còn hiếm.

Già làng Quỳnh Nhất ở thôn A Bung, xã Nhâm, một xã biên giới của huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế (nay là xã A Lưới, TP Huế) xung phong khai phá vùng đất mới, đưa dân làng về định canh, định cư ở A Bung và hướng dẫn bà con biết chăn nuôi, trồng trọt ổn định cuộc sống. Già Nhất còn là người tiên phong đưa cây cà phê lên vùng cao A Lưới. Năm 1997, huyện A Lưới đầu tư cho xã Nhâm trồng cây cà phê nhưng chẳng ai dám trồng vì sợ bỏ rẫy cũ sẽ không có ăn. Già Nhất đã mạnh dạn trồng, bước đầu thu được hiệu quả kinh tế cao. Thấy cây cà phê hợp với thổ nhưỡng, già làng đã tuyên truyền bà con nên chuyển đổi cây trồng, từ đó cả bản quyết định chuyển sang canh tác cây cà phê. Già làng hướng dẫn và truyền kinh nghiệm để dân bản trồng cà phê mang lại năng suất cao. 

Trưởng bản Lý Văn Sài, người Mông, xóm Đồng Tâm, xã Động Đạt, huyện Phú Lương, Thái Nguyên (nay là xã Phú Lương, Thái Nguyên) đã mẫu mực tuyên truyền, vận động đồng bào Mông trong xóm không du canh, du cư.

Trao truyền nếp nhà, truyền thống văn hóa tới thế hệ trẻ

Với vốn sống và kinh nghiệm của mình, là tấm gương của con cháu, ở mỗi gia đình, những người cao tuổi có vai trò rất quan trọng trong giữ gìn, phát huy các giá trị truyền thống, nếp nhà, hạnh phúc của mỗi gia đình.

Với tuổi xưa nay hiếm, Nghệ nhân Ưu tú A Brol Vẽ ở Làng văn hóa Đăk Răng xã Đăk Dục, huyện Ngọc Hồi, Kom Tum (nay là xã Dục Nông, Quảng Ngãi), sinh năm 1945, vẫn vào rừng cùng các trai làng tìm nguyên vật liệu để làm ra những loại nhạc cụ truyền thống nơi đại ngàn. Trong nhà sàn gỗ ánh màu thời gian, bộ nhạc cụ truyền thống của người Giẻ Triêng gồm 14 món: Đoar, Pin, Ring, Oong Eng Nhâm, Pin Pui, Khèn, Đinh Tút, Ong Eng Ọt, Đâl Đô, Gar, Pun Pâu, Ta Linh, Ta Lẻ và Tơ Lun… đều được già làng thể hiện những tuyệt phẩm núi rừng Tây Nguyên.

Theo Nghệ nhân Ưu tú A Brol Vẽ, mỗi loại nhạc cụ đều có ý nghĩa và sử dụng trong một ngữ cảnh riêng. Việc tạo ra các nhạc cụ vừa giúp thế hệ trẻ “giữ lửa” trong giữ gìn và bảo vệ nét đẹp của văn hóa dân tộc, vừa góp phần thêm thu nhập vào mùa nông nhàn cho nhiều hộ gia đình. Nghệ nhân Ưu tú A Brol Vẽ nói riêng, các nghệ nhân văn hóa, nghệ thuật truyền thống ở đại ngàn Tây Nguyên như “báu vật sống” trong công tác bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống.

Ở tỉnh Hưng Yên có gia đình ông Ngô Đình Nghĩa 10 thành viên thuộc 4 thế hệ cùng chung sống. Người cao tuổi nhất trong nhà là cụ Ngô Đình Báu, thân sinh ông Nghĩa, năm nay đã 95 tuổi. Vợ chồng ông Nghĩa đều đã ở tuổi 70, sống cùng gia đình 2 người con trai và 4 cháu nội. Dù sống chung đông người, nhưng theo người dân trong thôn nhận xét, gia đình ông luôn đầm ấm, yên vui và đặc biệt gắn bó. Cụ Báu, người cha, người ông, là “cây cao bóng cả” trong đại gia đình. Ở tuổi xưa này hiếm, cụ vẫn minh mẫn, hiền hậu và là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho con cháu. Mọi việc lớn nhỏ trong nhà đều được các thành viên bàn bạc kỹ lưỡng, tham khảo ý kiến người lớn tuổi để vừa giữ lễ nghĩa, vừa lắng nghe những lời khuyên bảo.

Ở tỉnh Nghệ An có gia đình Nhà giáo Ưu tú Vương Đình Long. Với quan điểm lấy chữ đức làm gốc, lấy sự học làm trọng, vợ chồng ông Long luôn dạy con cháu sống trên đời phải có đạo đức. Vợ chồng sống với nhau phải biết nhẫn nhịn. Trong việc nuôi dạy con cái, vợ chồng ông Long cũng thống nhất với nhau phải đồng nhất quan điểm để dạy con. Riêng trong chuyện học hành các thành viên trong gia đình được giáo dục để có trách nhiệm giữ lấy nếp nhà “thi thư trạch”, chăm đọc sách, lấy sách làm bạn mà trau dồi vốn sống, lấy danh dự và tiết tháo làm trọng. Các con, cháu của ông bà Long đều trưởng thành, thành đạt. Năm tháng đã đi qua, ông bà giờ đã ngoài 70 tuổi, niềm vui của ông bà là con cháu đã có “chữ gối đầu, sách soi đường”.