Hành trình khám phá và nuôi dưỡng đam mê khoa học

Mảnh đất màu mỡ cho những ý tưởng sáng tạo

Vào cuối tuần vừa qua, Science Tornado là triển lãm khoa học phi lợi nhuận thường niên được tổ chức bởi CLB Society of Open Science - CLB Khoa học lớn nhất trực thuộc Trường THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam. Trở lại với mùa thứ 12, năm nay, “Science Tornado 2025” cùng chủ đề “Eternity - Vĩnh hằng” đã thu hút hơn 6.000 người tham gia từ khắp địa bàn thành phố.

Được biết, đây là một sự kiện thường niên được các em học sinh Trường THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam tổ chức mỗi năm một lần. Đến nay, sự kiện đã đi qua 11 mùa với các chủ đề như “Universe - Vũ trụ”, “Evolution - Tiến hóa”, “Substance - Chất”, “Nova - Tân tinh”, “V - Dấu ấn”, “Eureka - Phát kiến”, “Paragon - Mỹ ngọc”, “Nguyệt”, “X - Giới hạn” và gần đây nhất là “Arteria - Huyết mạch”, triển lãm Science Tornado đã trở thành điểm hẹn quen thuộc, nhận được sự yêu mến của đông đảo phụ huynh và học sinh Hà Nội.

Bước sang năm thứ 12, với chủ đề “Eternity” mang ý nghĩa về giới hạn bất tận, không có điểm đầu, không có kết thúc. Triển lãm đã lấy cảm hứng từ thế giới giấc mơ, nơi từng ý tưởng nhỏ bé nhất cũng có thể được nhen nhóm, nuôi dưỡng và bừng sáng như những phát kiến. “Science Tornado 2025” mong muốn được đưa người tham gia lạc bước vào những tầng ảo mộng bất tận, chứng kiến quá trình phát triển của khoa học từ những ý niệm mơ hồ kết tinh thành những thành tựu rực rỡ.

Chia sẻ với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, em Trần Đặng Vũ Quốc (lớp 12 Toán 1, Trường THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam), Đồng Trưởng Ban Tổ chức của triển lãm chia sẻ: “Để “Science Tornado 2025” diễn ra trọn vẹn, gần 200 thành viên đã cùng nhau trải qua hơn 2 tháng nỗ lực làm việc, từ khâu chuẩn bị cho đến từng chi tiết nhỏ nhất ở triển lãm. Điều khiến chúng em hạnh phúc nhất là nhìn thấy sự háo hức, phấn khởi các em nhỏ, các anh chị và cả những bậc phụ huynh khi tham gia. Chính sự đồng hành và ủng hộ của mọi người đã tiếp thêm cho chúng em niềm tin và động lực để tiếp tục cố gắng, để mỗi mùa “Science Tornado” ngày càng hoàn thiện, ý nghĩa và lan tỏa tình yêu khoa học mạnh mẽ hơn”.

Đến với “Science Tornado 2025”, Ban Tổ chức mong muốn mở ra một thế giới nơi khoa học không chỉ dừng lại ở công thức hay thí nghiệm, mà còn khơi mở tiềm năng vô biên trong tâm trí con người. Với 8 phân khu chính và hơn 80 thí nghiệm, “Science Tornado 2025” đưa khách tham quan đi qua hành trình từ Vật lý, Hóa học, Sinh học cho đến các lĩnh vực công nghệ hiện đại như robotics và trí tuệ nhân tạo (AI). Tại đây, các em học sinh không những được học hỏi kiến thức khoa học mà còn được trải nghiệm, được các tình nguyện viên ở gian hàng hỗ trợ thực hành làm các thí nghiệm khoa học lý thú.

Tùng Chi (lớp 10 - THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam) chia sẻ trải nghiệm: “Em đã được xem các anh chị thực hiện thí nghiệm Luminol với ánh sáng xanh rực rỡ tạo nên từ hai dung dịch ạ. Trải nghiệm ấy giúp em nhận ra hóa học không chỉ là những dòng chữ khô khan trong sách vở, mà còn chứa đựng sự thú vị và nhiệm màu”.

Điểm đặc biệt của triển lãm, các CLB khoa học là phương pháp tiếp cận gần gũi và sinh động. Thay vì chỉ học thuộc lòng lý thuyết khô khan, học sinh được trực tiếp làm thí nghiệm, chế tạo mô hình, hoặc thực hiện các dự án nghiên cứu nhỏ. Chẳng hạn, trong buổi triển lãm, các em học sinh được xem các thí nghiệm về lửa, chế tạo máy lọc nước đơn giản từ vật liệu tự nhiên, không chỉ giúp học sinh hiểu rõ nguyên lý lọc mà còn nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.

Những hoạt động như vậy khơi dậy trong học sinh niềm say mê khám phá, đồng thời giúp các em thấy được tính ứng dụng thực tế của kiến thức. Với hình thức “học qua trải nghiệm”, các triển lãm, CLB khoa học giúp học sinh tiếp cận khoa học một cách tự nhiên, hấp dẫn và đầy hứng thú.

Bệ phóng cho những tài năng trẻ

Hiện nay, nhiều tài năng khoa học trẻ xuất phát từ các CLB khoa học. Lấy ví dụ, Trường THCS Giảng Võ (Hà Nội), Trường THPT Chuyên Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội), hay THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam,... đều có những CLB khoa học năng động, là nơi ươm mầm các dự án đoạt giải quốc tế.

Như vào tháng 7 vừa qua, đoàn học sinh Trường THCS Giảng Võ 2 (Hà Nội) vừa xuất sắc giành 5 Huy chương Vàng cá nhân tại Olympic Phát minh và Sáng chế Thế giới (WICO 2025). Thành tích rực rỡ này là minh chứng cho trí tuệ, sáng tạo và khát vọng chinh phục tri thức của thế hệ học sinh Giảng Võ 2, khẳng định vị thế của nhà trường trên bản đồ giáo dục quốc tế.

Các em học sinh được lựa chọn đều là những học sinh rất đam mê nghiên cứu khoa học. Các em thường xuyên tìm tòi, học hỏi, tham gia các triển lãm, CLB khoa học.

Để ra được một bài dự thi tốt nhất ở WICO 2025, năm em đã miệt mài nghiên cứu gần 4 tháng (từ cuối tháng 4 đến giữa tháng 7/2025) tại phòng thí nghiệm. Trong suốt thời gian ấy, các em không chỉ rèn luyện kỹ năng thao tác với những thiết bị khoa học hiện đại mà còn liên tục thử nghiệm, điều chỉnh để tìm ra quy trình tối ưu cho đề tài.

Công trình nghiên cứu “Tinh sạch và tách chiết Coenzyme Q10 từ chủng Rhodopseudomonas sp. P25 phân lập ở ven biển Việt Nam để ứng dụng trong mỹ phẩm và dược phẩm” là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa sinh học, hóa học và công nghệ sinh học. Điểm đặc biệt của đề tài nằm ở việc sử dụng vi khuẩn quang hợp không lưu huỳnh Rhodopseudomonas sp. P25 - một nguồn ít được khai thác - để tách chiết Coenzyme Q10, hoạt chất quý có tác dụng chống oxy hóa, hỗ trợ tim mạch và làm đẹp.

Cô giáo Đoàn Thị Lan, người dẫn đoàn chia sẻ đầy tự hào: “Các em đã trưởng thành vượt bậc không chỉ trong kiến thức khoa học mà còn ở tinh thần làm việc nhóm, khả năng tư duy độc lập và bản lĩnh khi tham gia một sân chơi quốc tế đầy thách thức”.

Phụ huynh học sinh Trần Hà Sơn - lớp 8A4 (do cô Vũ Thị Thu Trang chủ nhiệm) tâm sự: “Nhìn các con kiên trì làm việc trong suốt nhiều tháng và nay đạt được thành tích này, chúng tôi thực sự tự hào và cảm thấy mọi nỗ lực đều xứng đáng. Chúng tôi xin gửi lời tri ân sâu sắc đến Ban Giám hiệu Trường Giảng Võ 2, cô Lan và cô Trang - những người đã luôn đồng hành, định hướng và tiếp sức cho các con trong suốt quá trình tham gia WICO. Chương trình đã để lại những dấu ấn đẹp, truyền cảm hứng và mở ra một chặng đường mới cho con và các bạn trẻ”.

Thực tế cho thấy, việc học sinh tham gia các CLB, triển lãm khoa học không chỉ giúp các em tiếp cận tri thức một cách chủ động, sáng tạo mà còn là môi trường lý tưởng để rèn luyện kỹ năng sống, nuôi dưỡng đam mê và định hình con đường tương lai. Trong bối cảnh đất nước đang hướng tới phát triển bền vững dựa trên khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, việc đầu tư cho hoạt động khoa học trong trường học là hết sức cần thiết.

Từ những mô hình CLB nhỏ trong lớp, trường học cho đến các sân chơi khoa học lớn trong và ngoài nước, học sinh Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế của mình. Với sự đồng hành từ nhà trường, gia đình và xã hội, tin rằng các CLB khoa học sẽ tiếp tục là nơi khơi nguồn cảm hứng và chắp cánh cho những ước mơ khoa học bay cao, bay xa.

Để các CLB khoa học thực sự phát huy hiệu quả, vai trò của nhà trường và cộng đồng là rất quan trọng. Nhà trường cần tạo điều kiện về cơ sở vật chất, tài liệu, phòng thí nghiệm và thời gian cho các hoạt động nghiên cứu khoa học. Ngoài ra, việc kết nối với các chuyên gia, giảng viên đại học hoặc doanh nghiệp khoa học công nghệ cũng giúp học sinh có thêm nguồn tri thức thực tế và định hướng phát triển lâu dài.

Cộng đồng, đặc biệt là phụ huynh và doanh nghiệp cũng cần có sự quan tâm và hỗ trợ. Khi cha mẹ khuyến khích con em tham gia các hoạt động khoa học và khi doanh nghiệp tài trợ hoặc tổ chức các cuộc thi, chương trình khởi nghiệp sáng tạo dành cho học sinh, thì phong trào nghiên cứu khoa học sẽ ngày càng phát triển bền vững.

Nhiều địa phương hiện nay đã bắt đầu tổ chức các ngày hội STEM, các trại hè khoa học, nơi học sinh từ các trường khác nhau có thể giao lưu, học hỏi và trình bày dự án của mình. Những sân chơi này góp phần làm phong phú thêm đời sống khoa học học đường và lan tỏa tinh thần yêu khoa học trong cộng đồng.