Hiệp định EVFTA sau 5 năm: Động lực cho thương mại Việt Nam – EU và niềm tin bền vững từ doanh nghiệp châu Âu

Doanh nghiệp EU duy trì tâm thế lạc quan giữa biến động toàn cầu

Báo cáo Chỉ số Niềm tin Kinh doanh (BCI) quý II/2025 của EuroCham cho thấy bức tranh kinh tế Việt Nam vẫn giữ nhịp ổn định giữa bối cảnh thế giới nhiều biến động. Chỉ số BCI quý này đạt 61,1% – giảm nhẹ so với quý I nhưng tiếp tục phản ánh sự lạc quan thận trọng của các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam.

Ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch EuroCham, nhận định Việt Nam tiếp tục là điểm đến đầu tư hấp dẫn. Khoảng 72% lãnh đạo doanh nghiệp cho biết họ sẵn sàng giới thiệu Việt Nam như một môi trường đầu tư tiềm năng – con số duy trì ổn định qua nhiều kỳ khảo sát gần đây. Điều này cho thấy cộng đồng doanh nghiệp EU vẫn đặt niềm tin dài hạn vào triển vọng tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam.

Khảo sát cũng ghi nhận 2/3 doanh nghiệp châu Âu đang trực tiếp tham gia vào các hoạt động thương mại EU – Việt Nam hoặc các ngành hỗ trợ chuỗi cung ứng như logistics, kho bãi, phân phối… phản ánh mức độ gắn kết ngày càng sâu rộng giữa hai thị trường.

EVFTA tạo cú hích mạnh mẽ cho thương mại hai chiều

Năm năm sau khi EVFTA đi vào thực thi, những lợi ích mà hiệp định mang lại ngày càng được doanh nghiệp nhìn nhận rõ rệt. Một điểm đáng chú ý là mức độ thụ hưởng từ EVFTA có sự khác biệt theo quy mô doanh nghiệp như:

Doanh nghiệp lớn, ghi nhận lợi ích nổi trội hơn ở chiều xuất khẩu EU → Việt Nam.

Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs): Thể hiện vai trò năng động trong xuất khẩu Việt Nam → EU, tận dụng linh hoạt các ưu đãi thuế và yêu cầu kỹ thuật.

Đặc biệt, tỷ lệ doanh nghiệp xem ưu đãi thuế quan là lợi ích lớn nhất từ EVFTA đã tăng mạnh từ 29% (Q2/2024) lên 61% (Q2/2025). Mức tăng này phản ánh hiệu quả của lộ trình cắt giảm thuế và khả năng tận dụng hiệp định ngày càng tốt của doanh nghiệp.

Theo Bộ Công Thương, tổng kim ngạch thương mại Việt Nam – EU đã tăng 40% kể từ năm 2020. Dù chỉ 21% doanh nghiệp khảo sát định lượng được lợi ích tài chính rõ ràng từ EVFTA, nhóm này ghi nhận lợi nhuận ròng tăng trung bình 8,7%, thậm chí một số doanh nghiệp đạt mức tăng tới 25%.

Vẫn còn nhiều nút thắt cần tháo gỡ

Dù tiềm năng lớn, việc khai thác trọn vẹn các ưu đãi EVFTA vẫn gặp những rào cản. 37% doanh nghiệp cho rằng định giá và phân loại hải quan là thách thức lớn nhất. Sự khác biệt trong cách phân loại hàng hóa giữa cơ quan hải quan Việt Nam và EU nhiều khi dẫn tới cách hiểu khác nhau về mức thuế, gây kéo dài thời gian thông quan.

Doanh nghiệp cũng chỉ ra các vấn đề như: Khung pháp lý trong nước chưa đồng bộ; giao tiếp giữa doanh nghiệp và chính quyền địa phương còn khoảng cách; một số rào cản kỹ thuật vẫn tồn tại trong thương mại; những yếu tố này phần nào phản ánh những khó khăn chung mà môi trường kinh doanh tại Việt Nam đang nỗ lực cải thiện; doanh nghiệp châu Âu đề xuất nhiều giải pháp; để nâng cao hiệu quả thực thi EVFTA, doanh nghiệp châu Âu kiến nghị: Đơn giản hóa thủ tục nhập khẩu và xuất khẩu. Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số và nền tảng khai báo điện tử. Cho phép cơ chế tự chứng nhận xuất xứ – giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong khai thác ưu đãi thuế. 28% doanh nghiệp mong muốn tính nhất quán cao hơn trong hướng dẫn và thực thi hải quan. 22% đề nghị thúc đẩy loại bỏ các rào cản kỹ thuật trong thương mại.

Không chỉ là hiệp định, mà là động lực cải cách

Sau 5 năm triển khai, EVFTA đã chứng minh vai trò là đòn bẩy giúp Việt Nam tăng tốc hội nhập, mở rộng thị trường và củng cố niềm tin của nhà đầu tư quốc tế. Song, để hiệp định phát huy trọn vẹn tiềm năng, Việt Nam cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, nâng cao tính minh bạch và hoàn thiện môi trường đầu tư.

EVFTA không chỉ là hiệp định thương mại tự do, mà còn là động lực thúc đẩy những cải cách sâu rộng, góp phần đưa Việt Nam tiến gần hơn tới các chuẩn mực kinh tế toàn cầu.