Hội thảo khoa học Quốc gia về Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2025

Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (VNTCF, Bộ Y tế) ngày 27/11 tổ chức Hội thảo khoa học Quốc gia về Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2025 tại phường Vũng Tàu, TP HCM.

Sự kiện quy tụ gần 200 đại biểu là các chuyên gia đầu ngành, nhà khoa học, đại diện cơ quan quản lý của Bộ Y tế, địa phương và tổ chức quốc tế nhằm cập nhật các bằng chứng khoa học mới nhất và định hướng chiến lược ứng phó với thực trạng sử dụng thuốc lá tại Việt Nam. 

Hội thảo do GS.TS. Hoàng Văn Minh (Hiệu trưởng Trường Đại học Y tế công cộng) và ThS.BS. Phan Thị Hải (Phó Giám đốc VNTCF) đồng chủ trì, đã tập trung phân tích sâu về thực trạng sử dụng và sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá, cũng như đánh giá việc thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) năm 2024.

Phát biểu tại sự kiện, đại diện VNTCF nhấn mạnh mục tiêu cốt lõi của hội thảo là củng cố cơ sở dữ liệu khoa học, từ đó thúc đẩy sự phối hợp liên ngành hiệu quả hơn. Trong đó, việc kiểm soát thuốc lá điện tử được xác định là một trong những ưu tiên hàng đầu. Các báo cáo khoa học từ các chuyên gia cũng đã trình bày bức tranh đáng lo ngại về tình hình sử dụng thuốc lá trong cộng đồng. Trong đó, mức độ phổ biến của TLĐT và TLNN trong nhóm thanh thiếu niên 13-15 tuổi đang tăng lên nhanh chóng, như những nghiên cứu tại một số địa phương như Hải Phòng, Tây Ninh đã đưa ra.

Nghiên cứu được công bố khẳng định các sản phẩm thuốc lá mới, bất kể nguồn gốc, vẫn chứa hàm lượng nicotine cao, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển não bộ của người trẻ, làm tăng nguy cơ nghiện và tạo ra nhiều vấn đề sức khỏe lâu dài về hô hấp, tim mạch. Đại biểu tham gia hội thảo bày tỏ lo ngại sâu sắc trước tình trạng các sản phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ được bày bán tràn lan trên mạng xã hội, tiếp cận dễ dàng với học sinh, sinh viên, khiến công tác quản lý thị trường trở nên khó khăn.

Bên cạnh vấn đề thuốc lá mới, các chuyên gia cũng chỉ ra những tồn tại dai dẳng trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) truyền thống. Tình trạng hít phải khói thuốc, ảnh hưởng của khói thuốc thụ động tại gia đình và nơi làm việc vẫn còn phổ biến. Nhiều đại biểu lo ngại quy định cấm hút thuốc tại nơi công cộng chưa được tuân thủ nghiêm túc ở nhiều địa phương làm giảm hiệu quả của Luật. Các nghiên cứu phân tích sâu về tác hại kinh tế – y tế của thuốc lá đã nêu rõ gánh nặng chi phí điều trị các bệnh liên quan (như ung thư, bệnh tim mạch, hô hấp) đang gây áp lực lớn lên hệ thống y tế quốc gia.

Tại hội thảo, các Trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) của các địa phương cũng đã chia sẻ thực trạng sử dụng thuốc lá và công tác PCTHTL tại các tỉnh, thành trên cả nước với nhiều tham luận gắn với thực tiễn, và cũng đưa ra nhiều cách làm, giải pháp hay mang đến hội thảo. Đại biểu cũng đã tiến hành thảo luận sôi nối với nhiều ý kiến đóng góp quan trọng, trong đó nhiều ý kiến đóng góp về các cơ chế quản lý và xử phạt đối với những trường hợp hút thuốc lá tại nơi công cộng, cũng như tại cơ quan nơi làm việc.

Bên cạnh đó, để làm tốt công tác PCTHTL, nhiều mô hình can thiệp cộng đồng và giải pháp thực tiễn đã được chia sẻ tại hội thảo. Trong đó, PGS.TS Phan Thu Phương - Giám đốc Trung tâm hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, đã chia sẻ tổng kết hoạt động hiệu quả của Phòng Tư vấn điều trị nghiện thuốc lá trong 5 năm, bao gồm kinh nghiệm từ Tổng đài tư vấn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá 1800.6606.

Đại học Y Hà Nội cũng mang đến hội thảo tham luận về bỏ hút thuốc lá điếu và một số yêu tố liên quan ở thiếu niên 13-15 tuổi tại Việt Nam. Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp đã trình bày kết quả chuyển đổi cây trồng thuốc lá, mở ra hướng đi bền vững, giảm phụ thuộc kinh tế vào cây thuốc lá cho người nông dân. Đại diện Quỹ PCTHTL Việt Nam và tổ chức Vital Strategies cũng đánh giá hiệu quả đầu tư cho PCTHTL và hành vi tiêu dùng thuốc lá trong bối cảnh tăng thuế, cho thấy vai trò của chính sách kinh tế trong việc giảm nhu cầu sử dụng.

Kết thúc hội thảo, các đại biểu đã đi đến thống nhất về các giải pháp hành động quốc gia trong năm 2025: Thứ nhất, cần tăng cường quản lý thị trường, nâng cao hiệu quả thanh tra, giám sát việc buôn bán và sử dụng thuốc lá, đặc biệt là các sản phẩm thuốc lá điện tử không rõ nguồn gốc. Thứ hai, công tác truyền thông thay đổi hành vi được xác định là yếu tố then chốt, cần tập trung nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt ở nhóm lao động phổ thông và lứa tuổi học đường. Lãnh đạo Quỹ PCTHTL khẳng định: "Việc kiểm soát chặt chẽ các sản phẩm thuốc lá mới và đẩy mạnh truyền thông, can thiệp ở lứa tuổi học đường là ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn tới".

Cuối cùng, cần thúc đẩy sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban ngành từ trung ương đến địa phương để đảm bảo việc tuân thủ nghiêm túc các quy định cấm hút thuốc lá.