Kỳ quan giữa đại ngàn hút hồn du khách

Ruộng bậc thang - “báu vật” vùng cao

Mỗi độ thu về, khi những triền núi Tây Bắc, Đông Bắc được khoác lên tấm áo vàng óng ả, du khách từ khắp nơi lại nô nức tìm đến. Những thửa ruộng bậc thang tầng tầng lớp lớp uốn lượn quanh sườn núi, kết hợp cùng mây trắng, sương sớm, khói bếp bản làng đã tạo nên bức tranh thiên nhiên sống động, được mệnh danh là “kỳ quan giữa đại ngàn”.

Ở Mù Cang Chải (Lào Cai) nơi có hơn 2.200ha ruộng bậc thang được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt - những bậc thang nối tiếp nhau chạy dài miên man, vàng óng ánh dưới nắng chiều. Ở Hoàng Su Phì (Tuyên Quang), ruộng bậc thang trải dài mênh mông, tạo nên khung cảnh vừa hoang sơ, vừa hùng vĩ. Trong khi đó, Sa Pa (Lào Cai) lại níu chân du khách bởi thung lũng Mường Hoa thơ mộng, lúa vàng hòa cùng mây trắng, sương khói bảng lảng.

Mỗi nơi lại mang một sắc vàng riêng: vàng óng như tơ ở Tú Lệ (Lào Cai), vàng dịu ngọt như mật ở Mường Lò (Lào Cai), hay vàng đậm mạnh mẽ nơi Hoàng Su Phì (Tuyên Quang). Du khách đi đâu cũng có thể tìm thấy một “bức tranh vàng” khác biệt.

Mùa lúa chín chỉ kéo dài hơn một tháng, từ cuối tháng 8 đến đầu tháng 10, tạo nên sự độc đáo. Đây chính là “đặc sản du lịch” mà ở vùng khác khó có được. Đến mùa lúa chín, vùng cao không chỉ có cảnh đẹp mà còn đầy ắp những hoạt động văn hóa. Nhiều nơi tổ chức lễ hội ruộng bậc thang, lễ hội mùa vàng với các trò chơi dân gian, điệu múa xòe Thái, múa khèn Mông, thi giã bánh giầy, đua ngựa, đua thuyền độc mộc. Không khí tưng bừng khiến du khách như hòa mình vào cuộc sống của đồng bào bản địa.

Giới trẻ yêu thích trekking, leo núi, đi bộ xuyên qua những triền ruộng để tận hưởng hương lúa mới, chụp những bức ảnh để đời. Với các nhiếp ảnh gia, mùa vàng là thời điểm săn ảnh lý tưởng. Còn với khách nước ngoài, việc được cùng người dân gặt lúa, gùi thóc, ăn cơm lam bên bếp lửa lại là trải nghiệm mới mẻ, khó quên.

Điều làm nên sức hút đặc biệt của mùa lúa chín không chỉ là cảnh sắc, mà còn là con người. Bao đời nay, đồng bào các dân tộc Mông, Dao, Thái, Nùng… đã dày công khai phá, tạo nên những công trình ruộng bậc thang kỳ vĩ. Họ biến sườn núi đá, vách dốc hiểm trở thành những “bậc thang no ấm”.

Trong mùa gặt, hình ảnh những người mẹ gùi thóc, những đứa trẻ nô đùa bên bờ ruộng, những nụ cười rạng rỡ bên bó lúa vàng… đã chạm đến trái tim du khách. Chính sự chân chất, hồn hậu ấy làm cho mùa vàng trở nên ấm áp, gần gũi.

Đến vùng cao mùa lúa chín, du khách không thể bỏ qua ẩm thực bản địa. Nếp Tú Lệ dẻo thơm, nấu xôi tỏa mùi quyến rũ. Cơm lam thơm mùi tre nứa, thịt trâu gác bếp đậm đà, thắng cố bốc khói nghi ngút, chén rượu ngô cay nồng… tất cả gắn liền với hương vị của mùa vàng. Ngồi trong căn nhà gỗ, nhìn ra ngoài là biển lúa vàng rực, thưởng thức chén rượu men lá cùng món ăn dân dã, du khách cảm nhận được sự hòa quyện giữa thiên nhiên và đời sống.

Để thu hút du khách, những năm gần đây, tại các tỉnh Lào Cai, Tuyên Quang… tổ chức Lễ hội ruộng bậc thang với nhiều hoạt động như diễu hành, hội chợ sản phẩm OCOP, Lễ hội dù lượn “Bay trên mùa vàng”, chợ vùng cao, thi giã bánh giầy, múa xòe, biểu diễn khèn Mông. Đây là sản phẩm du lịch kết hợp văn hóa - thể thao, được đông đảo du khách trong và ngoài nước yêu thích. Các tỉnh thành còn tập trung phát triển du lịch cộng đồng đưa khách trải nghiệm gặt lúa, ngắm hoa tam giác mạch, tham gia đời sống bản làng. Nhiều tour trekking, leo núi, bay dù lượn ngắm thung lũng, trekking xuyên bản, chụp ảnh bình minh trên ruộng bậc thang, ngồi nhà sàn ngắm lúa chín bên bếp lửa hồng… Tất cả đem lại cảm giác vừa mới mẻ, vừa gần gũi thu hút du khách và nhiếp ảnh gia.

Nhiều năm gần đây, mô hình du lịch cộng đồng ở Lào Cai gắn với mùa vàng phát triển mạnh. Các homestay ở La Pán Tẩn, Chế Cu Nha, Tả Van, Tả Phìn, Thông Nguyên, Nậm Ty… đem đến cho du khách trải nghiệm độc đáo. Ở đó, khách được ngủ nhà sàn, nghe tiếng suối róc rách, sáng dậy ngắm bình minh trên thửa ruộng vàng. Họ còn được học cách dệt vải, làm bánh tam giác mạch, nấu xôi ngũ sắc, thưởng thức rượu ngô men lá, nghe khèn Mông, hát Then… Du lịch cộng đồng vừa mang lại thu nhập ổn định cho người dân, vừa giúp bảo tồn văn hóa truyền thống.

Câu chuyện của anh Giàng A Dê, sinh năm 1989, người Mông ở xã Púng Luông là minh chứng sống động cho sức bật từ mùa vàng. Từ hai bàn tay trắng, sau 6 năm khởi nghiệp, doanh thu của homestay đạt gần 800 triệu đồng/năm với 8 bungalow, 1 homestay 5 phòng và gần 20 hoạt động trải nghiệm như: leo núi, dù lượn, tham quan bản làng, bắt cá, làm ruộng…

Theo số liệu của ngành du lịch tỉnh, dịp nghỉ Lễ Quốc khánh 2/9/2025 cũng vào dịp mùa lúa chín, Lào Cai ghi nhận 227.898 lượt khách, tăng 16% so với cùng kỳ năm 2024. Tổng thu từ du lịch đạt khoảng 702 tỷ đồng. Trong đó, Sa Pa dẫn đầu với hơn 109.000 lượt khách, công suất phòng đạt 95%. Những con số ấy đã khẳng định sức hấp dẫn đặc biệt của mùa vàng đối với du khách trong và ngoài nước.

Cần giữ vẻ đẹp hoang sơ, tự nhiên của mùa vàng

Dù ngày càng nổi tiếng, mùa vàng vùng cao vẫn đối diện nhiều thách thức. Một số nơi hạ tầng giao thông còn hạn chế, đường sá khó đi, gây cản trở du khách, nhất là khách cao tuổi hoặc gia đình có trẻ nhỏ.

Tình trạng quá tải, xây dựng homestay tràn lan thiếu kiểm soát, quy hoạch cũng làm ảnh hưởng đến cảnh quan. Một vài nơi phát triển homestay, dịch vụ tự phát, thiếu kiểm soát, làm mất đi sự nguyên bản. Một bộ phận người dân chưa nhận thức đầy đủ về bảo vệ cảnh quan, còn xả rác bừa bãi, khai thác du lịch chưa bền vững. Nếu không được quản lý tốt, mùa vàng có nguy cơ đánh mất vẻ đẹp nguyên sơ và giảm sức hút trong tương lai.

Ông Nông Việt Yên - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai nhấn mạnh: “Mùa vàng là báu vật thiên nhiên và văn hóa mà người dân vùng cao gìn giữ qua bao thế hệ. Nhưng nếu chỉ khai thác mà thiếu quy hoạch, thiếu bảo vệ thì báu vật ấy sẽ mất đi nhiều giá trị vốn có. Phát triển du lịch mùa vàng phải đặt lợi ích lâu dài lên trên, bảo đảm hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, giữ gìn bản sắc và bảo vệ môi trường”.

Để gìn giữ sức hút du khách, các điểm du lịch cần quy hoạch hạ tầng du lịch nhưng vẫn giữ nguyên vẻ hoang sơ, tự nhiên, nâng cấp đường giao thông, xây dựng bãi đỗ xe, điểm ngắm cảnh an toàn, hạn chế tình trạng quá tải; tăng cường tuyên truyền, đặt thùng rác, tổ chức hoạt động “du lịch xanh”, du khách và người dân cùng chung tay giữ gìn. Người dân cần được hỗ trợ để duy trì canh tác, không bỏ hoang ruộng bậc thang; hỗ trợ cộng đồng bản địa bằng cách tập huấn kỹ năng du lịch, xây dựng homestay đạt chuẩn, gắn với việc gìn giữ văn hóa truyền thống, tăng cường đem công nghệ số vào quảng bá, kết nối tour tuyến…

Mùa lúa vàng - trải dài như bức tranh khổng lồ vàng rực giữa đại ngàn không chỉ là khoảnh khắc đẹp ngắn ngủi trong năm, mà còn là nguồn tài nguyên du lịch quý giá. Nếu biết kết nối khéo léo với các mùa khác như: “Mùa xanh - lúa thì con gái” (khoảng tháng 7, tháng 8) và “Mùa hoa đa sắc” (tháng 12 năm trước đến tháng 3 năm sau) khám phá vẻ đẹp của những loài hoa trên ruộng như hoa cải, hoa tam giác mạc, hoa mận… các địa phương hoàn toàn có thể phát triển du lịch bốn mùa, kéo dài thời gian lưu trú của khách.

Ngoài ra, các điểm du lịch cần xây dựng thêm các sản phẩm du lịch thể thao mạo hiểm như: bay dù lượn, khinh khí cầu, trực thăng, trekking, marathon, xe mô tô, ô tô, xe đạp địa hình... theo những cung đường uốn lượn quanh ruộng bậc thang với lúa chín vàng óng ả.

Mùa lúa chín vùng cao không chỉ đơn thuần là mùa gặt. Đó là mùa của no ấm, mùa của đoàn kết cộng đồng, mùa của niềm vui rộn ràng. Với du khách, đó là mùa của những trải nghiệm đẹp, của sự hòa quyện giữa thiên nhiên và văn hóa.

Trong hành trình xây dựng thương hiệu du lịch Việt Nam, mùa vàng vùng cao chính là điểm nhấn độc đáo để quảng bá ra thế giới. Đứng trên triền núi nhìn xuống thung lũng vàng rực, du khách không chỉ rung động trước vẻ đẹp thiên nhiên mà còn thêm yêu đất nước, con người Việt Nam. Du lịch mùa vàng còn tạo cơ hội quảng bá bản sắc văn hóa dân tộc ra thế giới, góp phần đưa hình ảnh Việt Nam đến gần hơn với bạn bè quốc tế.