Lào Cai quyết liệt đẩy lùi tảo hôn, hướng tới tương lai bình đẳng và hạnh phúc

Những chuyển biến rõ nét trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Trong những năm gần đây, công tác phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống luôn được các cấp, ngành, địa phương của Lào Cai quan tâm, chỉ đạo sâu sát. Thông qua các chương trình tuyên truyền, mô hình điểm và hoạt động lồng ghép trong sinh hoạt thôn, bản, nhận thức của người dân đã từng bước thay đổi.

Từ năm 2023 đến nay, trên địa bàn tỉnh không còn xảy ra trường hợp hôn nhân cận huyết thống. Đây là một kết quả có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh Lào Cai là tỉnh có trên 66% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số. Chất lượng dân số từng bước được cải thiện, tình trạng suy dinh dưỡng, tử vong mẹ và trẻ em do kết hôn sớm giảm đáng kể; tầm vóc, thể lực, tuổi thọ người dân được nâng lên rõ rệt.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn không ít khó khăn. Theo thống kê giai đoạn 2021 – 2025, toàn tỉnh Lào Cai ghi nhận 835 trường hợp tảo hôn và 2.511 trường hợp nữ dưới 18 tuổi sinh con. Phần lớn các trường hợp tập trung ở vùng sâu, vùng xa, nơi đời sống còn khó khăn và nhận thức pháp luật hạn chế. Hậu quả của tảo hôn không chỉ là sức khỏe sinh sản yếu, tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ em cao, mà còn làm giảm chất lượng nguồn nhân lực, cản trở sự phát triển của cộng đồng và địa phương.

Một trong những nguyên nhân chính khiến tình trạng tảo hôn vẫn tồn tại là do tập quán lâu đời trong một số dân tộc coi việc kết hôn sớm là “bình thường”, thậm chí được khuyến khích. Tư tưởng “lấy vợ, lấy chồng sớm để có người lao động”, “sinh nhiều con để có phúc” vẫn còn phổ biến. Bên cạnh đó, công tác phát hiện, xử lý vi phạm ở một số địa phương còn chậm; chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe; việc thực hiện cam kết tại hương ước, quy ước thôn bản chưa đồng bộ.

Công tác tuyên truyền, vận động tuy đã được đẩy mạnh nhưng chưa thực sự sâu rộng, chưa tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ trong hành vi. Nhiều nơi, lực lượng cán bộ cơ sở còn thiếu kỹ năng, thiếu công cụ truyền thông phù hợp với từng nhóm đối tượng, đặc biệt là thanh thiếu niên.

Giải pháp đồng bộ: “Phòng là chính, chống là quyết liệt”

Trước thực trạng đó, Lào Cai xác định phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, là nhiệm vụ quan trọng trong phát triển con người và nâng cao chất lượng dân số.

Tỉnh Lào Cai đề ra mục tiêu đến năm 2030 cơ bản ngăn chặn tình trạng tảo hôn và nữ sinh con dưới 18 tuổi, phấn đấu giảm tỷ lệ tảo hôn, nữ sinh con dưới 18 tuổi bình quân 20% mỗi năm so với giai đoạn trước. 100% cán bộ cấp xã, thôn bản được tập huấn kỹ năng vận động, tư vấn; 100% học sinh THCS và THPT vùng dân tộc thiểu số được trang bị kiến thức pháp luật, sức khỏe sinh sản, bình đẳng giới.

Đặc biệt, mỗi xã, thôn, bản, hộ gia đình, dòng họ, thầy mo, thầy cúng, ông mai, bà mối… đều phải ký cam kết thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về hôn nhân, gia đình - một hình thức vừa mang tính pháp lý, vừa thể hiện sự đồng thuận trong cộng đồng.

Để đạt mục tiêu, Lào Cai triển khai 6 nhóm giải pháp trọng tâm với phương châm “phòng là chính, chống là quyết liệt”. Trước hết là tăng cường vai trò lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp, gắn trách nhiệm người đứng đầu địa phương với kết quả thực hiện công tác phòng, chống tảo hôn.

Tỉnh cũng chú trọng đổi mới phương thức tuyên truyền, xây dựng nội dung ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp phong tục, ngôn ngữ từng dân tộc. Hình thức truyền thông ngày càng đa dạng: chiếu phim vùng cao, phát thanh tiếng dân tộc, các clip ngắn trên mạng xã hội như Zalo, Facebook, YouTube… Bên cạnh đó, các phong trào như “thôn, bản không có tảo hôn, không có nữ dưới 18 tuổi sinh con” được phát động rộng rãi, tạo khí thế thi đua tích cực trong cộng đồng.

Ngành giáo dục, y tế được xác định là hai trụ cột quan trọng trong công tác phòng, chống tảo hôn. Trong trường học, nội dung phòng, chống tảo hôn và chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên được lồng ghép trong các hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt Đoàn – Đội, chương trình giáo dục công dân. Nhà trường phối hợp chặt chẽ với gia đình và xã hội để phát hiện, ngăn chặn sớm những học sinh có nguy cơ tảo hôn, mang thai sớm.

Ngành y tế tăng cường tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân, chăm sóc sinh sản vị thành niên; xây dựng dịch vụ thân thiện, bảo đảm bí mật và tôn trọng quyền riêng tư. Cán bộ dân số, y tế thôn bản trực tiếp đến từng hộ để tuyên truyền, giúp người dân hiểu rõ tác hại của kết hôn sớm và sinh con khi chưa đủ tuổi.

Lào Cai xác định, chỉ khi đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng cao thì tảo hôn mới được đẩy lùi bền vững. Vì vậy, cùng với tuyên truyền, tỉnh tập trung triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới và phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi. Mục tiêu là giúp người dân có việc làm ổn định, con em được học hành, có khát vọng vươn lên, thay đổi nhận thức và hành vi.

Song song với đó, công tác kiểm tra, giám sát và khen thưởng, kỷ luật được thực hiện nghiêm túc. Những địa phương, cá nhân để xảy ra nhiều trường hợp vi phạm sẽ bị xem xét trách nhiệm; trong khi những mô hình, điển hình làm tốt được biểu dương, nhân rộng.

Với sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, ngành và toàn thể nhân dân, Lào Cai đang từng bước tạo chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động, xây dựng môi trường văn hóa tiến bộ, bình đẳng giới và hạnh phúc cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số.