Lào Cai: Trà Shan tuyết chữa "bệnh nghèo” cho người dân Suối Giàng
Nằm giữa không gian mộng mị của núi rừng Tây Bắc, Suối Giàng được tạo hóa tặng ban tinh túy đất trời. Những bàn tay khéo léo cùng tình người rộng mở biến Trà Shan tuyết thành cây thuốc chữa "bệnh nghèo” cho người dân bản và biến giấc mơ du lịch văn hóa thành hiện thực.
Đi tìm một phương thuốc
Cách trung tâm tỉnh Lào Cai khoảng 70km, Suối Giàng là một địa danh thuộc xã Văn Chấn. Nằm ở độ cao trên 1.371 mét so với mực nước biển, Suối Giàng sở hữu khí hậu mát mẻ, nhiệt độ trung bình thường thấp hơn khu vực lân cận từ 8 - 9 độ C. Một ngày ở Suối Giàng có bốn mùa hòa quyện, ban đêm trời se lạnh, sáng ra mây bồng bềnh, giữa trưa trời trong xanh, chiều tà gió mát dịu.
Người Mông ở Suối Giàng chiếm hơn 96%, sở hữu kho tàng văn hóa dân gian truyền thống nguyên vẹn. Giữa khí trời mát lành, những cây trà Shan tuyết vượt giông bão vươn mình thành tán cây cổ thụ che bóng hàng thế kỷ qua. Tinh hoa đất trời hội tụ cùng văn hóa độc đáo hóa thành bản sắc biến Suối Giàng trở thành điểm du lịch nghỉ dưỡng hấp dẫn với những trải nghiệm không nơi nào có được.
Sinh ra và lớn lên tại Nghĩa Lộ, nhưng số phận lại đưa chị Lâm Thị Kim Thoa đến với Suối Giàng trong vai trò kế toán cửa hàng thương nghiệp từ những năm 90 thế kỷ trước. Nhâm nhi chén trà Shan đầu thu, nữ Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Suối Giàng bồi hồi nhớ lại câu chuyện “khởi nghiệp” với trà cách đây gần 20 năm. Khi ấy mảnh đất Suối Giàng đầy rẫy khó khăn, người dân chật vật mưu sinh, thương hiệu trà Shan đứng trước bờ vực quên lãng.
Thừa nhận mình là người tay ngang nhưng nể vì lãnh đạo địa phương kêu gọi, chị Thoa đành nhận lời đảm nhận vai trò chủ nhiệm HTX Suối Giàng năm 2007. Để viết tiếp câu chuyện cho trà Shan tuyết Suối Giàng, chị Thoa cùng ông xã bắt xe xuống Hà Nội mở lối đi mới với hy vọng tươi sáng. Nhưng thực tế lại nghiệt ngã, những búp trà Shan Suối Giàng lặng lẽ đứng kẹt cứng giữa Hà Nội khi không thể bước tới những tiệm trà cao cấp mà cũng chẳng thể đi ra chợ Đồng Xuân chen vào chuỗi cung ứng trà bán lẻ.
Trở về Suối Giàng, xếp gọn những nỗi buồn thành động lực, chị Thoa cùng chồng quyết tâm tìm cho ra bản sắc và tinh túy của trà Shan tuyết cổ thụ. Để tập trung toàn lực cho trà, chị Thoa tạm dừng hoạt động cửa hàng tạp hóa, tiến hành vay mượn đầu tư hệ thống máy móc hiện đại để chế biến trà. Đồng thời, vừa làm vừa học chị Thoa cùng chồng mày mò nghiên cứu, đổi mới phương thức để làm sao cho trà Shan tuyết Suối Giàng thêm hương sắc, gia tăng giá trị cho sản phẩm.
Nhờ tình yêu và sự quyết tâm của chị Thoa, các dòng sản phẩm trà Shan tuyết Suối Giàng từ diệp trà, bạch trà, hồng trà đến hoàng trà lần lượt ra đời. Thương hiệu Tuyết Sơn Trà Suối Giàng - Văn Chấn dần dần có chỗ đứng và khẳng định vị thế trên thị trường. Từ đó, người Mông ở Suối Giàng có nơi bao tiêu sản phẩm búp trà tươi ổn định với giá thành ngày một được nâng cao.
Khác với chị Thoa, anh Sổng A Sẻo - Giám đốc Công ty Sổng Gia Trà, là một người Mông bản xứ, được sinh ra và lớn lên bên những gốc trà Shan cổ thụ. Anh Sẻo chia sẻ, người Mông ở Suối Giàng xem Shan tuyết như báu vật của núi rừng, là thứ thần dược chữa bách bệnh, đau bụng uống trà, đau đầu uống trà, ho cảm cũng uống trà. Từ những cốc trà xanh truyền thống, Sẻo liên tưởng và tự hỏi liệu giống trà Shan ấy có chữa được "bệnh nghèo” cho dân bản hay không.
Từ những năm 2010, khi vừa đôi mươi Sẻo đã bắt đầu tiến trình “khởi nghiệp” với thương hiệu trà Shan tuyết quê hương và không ít lần phải “ngộp thở” trong ma trận thức uống công nghiệp và thương hiệu trà hỗn hợp. Đứng lên từ những thất bại, A Sẻo tìm đường lên Hà Giang, sang Thái Nguyên, xuống Hà Nội để tìm ra bản sắc - thương hiệu - thị trường cho trà Shan tuyết Suối Giàng. Trở về quê hương, năm 2020 A Sẻo lập công ty chế biến trà Shan tuyết theo mô hình xanh, hài hòa và thân thiện để hiện thực hóa công thức chế biến thần dược chữa "bệnh nghèo” cho dân bản.
Đích đến là ấm no
Suối Giàng là vùng đất mang đậm dấu ấn văn hóa của đồng bào Mông, sở hữu hệ sinh thái trong lành, độ cao lý tưởng và đặc biệt là vùng trà Shan tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Câu chuyện “đánh thức” giấc mơ trà Shan tuyết Suối Giàng được khởi đi từ Quyết định số 984/QĐ-UBND phê duyệt quy hoạch chi tiết Khu du lịch Suối Giàng, huyện Văn Chấn, ngày 12/7/2007 của UBND tỉnh Yên Bái (cũ). Theo đó, Khu du lịch Suối Giàng có tổng diện tích tự nhiên 60ha, được chia thành các phân khu chức năng, trong đó phần lớn diện tích dành để phát triển trà Shan tuyết và cảnh quan sinh thái.
Những quy hoạch, định hướng và tầm nhìn cách đây 20 năm đang được hiện thực hóa tại Suối Giàng. Những đổi thay trong nếp sống của người dân bản xứ kết hợp cùng sự nỗ lực không biết mệt mỏi của đội ngũ doanh nhân có tâm, có tầm, đã “thức giấc” Suối Giàng vươn mình lớn phổng phao. Những cây trà cổ thụ được nâng niu chăm sóc, thu hái, chế biến thuận theo lẽ tự nhiên đã tạo thành bản sắc đưa thương hiệu trà Suối Giàng cất cánh, lan tỏa đến khắp nơi và người dân Suối Giàng nhờ đó mà thoát nghèo.
Những năm gần đây, xã Suối Giàng (nay là xã Văn Chấn) duy trì tổ chức nhiều hoạt động nhằm để tôn vinh văn hóa truyền thống và phát triển thương hiệu trà Shan tuyết. Bên cạnh đó, nguồn lực đầu tư mạnh mẽ từ các cá nhân, doanh nghiệp đã góp phần thúc đẩy hạ tầng du lịch gắn chặt với văn hóa trà. Hiện tại, trên địa bàn xã Suối Giàng có 2 khu du lịch hang động là Cốc Tình và Thiên Cung cùng 25 homestay là điểm đến thăm quan, trải nghiệm, nghỉ dưỡng và thưởng trà của hàng chục nghìn lượt du khách trong và ngoài nước mỗi năm.
Ông Nguyễn Hữu Lực - Chủ tịch UBND xã Văn Chấn (tỉnh Lào Cai) cho biết, hiện nay ở Suối Giàng có trên 500ha trà Shan tuyết sống trong môi trường tự nhiên ở độ cao trên 1.000m. Sản lượng trà búp thu hoạch mỗi năm ước chừng hơn 600 tấn nhân với mức giá trung bình là 25 ngàn đồng mỗi kilôgam đem lại cho Suối Giàng nguồn thu ổn định khoảng 15 tỷ đồng mỗi năm. Những búp trà tự nhiên được thu hái truyền thống và chế biến dưới nhiều phương thức đã góp phần định vị bản sắc và gia tăng giá trị cho thương hiệu trà Shan tuyết Suối Giàng, giúp người dân có thu nhập ổn định, cái nghèo được đẩy lùi.
Anh Nguyễn Văn Duy, du khách đến từ Mê Linh - Hà Nội, chia sẻ nhờ một lần được đối tác mời thưởng trà tại Hà Nội mà anh đã biết đến trà Shan tuyết cổ thụ, biết đến Suối Giàng. Sau nhiều lần lỡ hẹn, anh đã đặt chân đến Suối Giàng vào dịp đầu mùa trà xuân và hoàn toàn bất ngờ bởi không gian văn hóa nơi đây chẳng khác gì “thánh địa” của trà đạo. Đến Suối Giàng, giữa bầu khí mát lành, thưởng thức ấm trà pha bằng nguồn nước suối của trời qua đôi bàn tay khéo léo của người dân bản xứ khiến du khách như lạc vào miền lãng du.
Bà Vũ Thị Mai Oanh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai cho biết những lợi thế sẵn có của Suối Giàng là nền tảng để Lào Cai xác định chiến lược phát triển Suối Giàng theo hướng xanh, hài hòa, bản sắc và hạnh phúc. Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, xác định du lịch là ngành kinh tế quan trọng, trong đó Suối Giàng được định hướng xây dựng thành Khu du lịch sinh thái - nghỉ dưỡng cấp tỉnh. Đây là mục tiêu chiến lược, nhằm đưa Suối Giàng trở thành điểm đến nghỉ dưỡng hấp dẫn, khác biệt và giàu tính trải nghiệm.
Để đánh thức “giấc mơ” Suối Giàng, tỉnh Lào Cai đã triển khai đồng bộ 5 giải pháp. Trong đó, đối với đặc sản trà Shan, Yên Bái ứng dụng công nghệ số để truy xuất nguồn gốc sản phẩm trà, đồng thời hỗ trợ bảo hộ chỉ dẫn địa lý, mở rộng xuất khẩu và đưa sản phẩm chè lên các sàn thương mại điện tử. Về du lịch, Suối Giàng được xây dựng thành điểm đến sinh thái - nghỉ dưỡng, lấy thiên nhiên làm nền tảng phát triển, kết hợp với du lịch trải nghiệm để góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa địa phương. Bên cạnh đó, tiến trình tăng cường liên kết vùng - tạo chuỗi sản phẩm du lịch Tây Bắc là giải pháp tổng thể nhằm tạo ra kết nối liền mạch khơi thông nguồn lực, thu hút du khác, giúp người dân gia tăng thu nhập, phát triển kinh tế - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai cho biết thêm.
