Sử dụng hiệu quả năng lượng để nâng cao năng lực cạnh tranh
(PLVN) - Ngày 25/9, Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tài chính và Cơ quan Hợp tác quốc tế Hàn Quốc (KOICA) tổ chức Hội thảo tổng kết Dự án Thúc đẩy thị trường đầu tư tiết kiệm và hiệu quả năng lượng trong lĩnh vực công nghiệp. Dự án do Chính phủ Hàn Quốc tài trợ. Trong khuôn khổ Dự án, nhiều nhà máy của Việt Nam đã được tư vấn nhằm giảm tiêu hao năng lượng trong quá trình sản xuất.
Ông Nguyễn Thanh Hà - chuyên gia năng lượng của Công ty Cổ phần RCEE - NIRAS (công ty hợp tác với Đan Mạch, chuyên cung cấp các dịch vụ về năng lượng, biến đổi khí hậu và môi trường) cho biết, Việt Nam là quốc gia sản xuất thép lớn thứ 13 trên thế giới và đứng đầu ASEAN về sản xuất và tiêu thụ thép. Ngành thép gồm hơn 100 doanh nghiệp (DN), nhiều nhà sản xuất có công suất dưới 1 triệu tấn mỗi năm.
Mức tiêu thụ năng lượng ngành thép lên đến 9 triệu TOE/năm, chiếm khoảng 5,18% tổng năng lượng tiêu thụ của các ngành công nghiệp. “Năng lực cạnh tranh của ngành thép thấp do nhà máy công suất nhỏ, thiết bị lạc hậu, tiêu tốn năng lượng và nguy cơ về môi trường” - ông Hà đánh giá. Đồng thời cho biết, thách thức trong việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả của ngành thép khá nhiều như nhiều DN báo cáo tiêu thụ năng lượng thiếu chính xác hoặc không đầy đủ; không đạt mức tiêu thụ năng lượng theo quy định một cách nhất quán; năng lực giám sát và xử lý vi phạm của cơ quan quản lý, đặc biệt tại cấp địa phương còn yếu và việc áp dụng quy định không đồng đều giữa các địa phương.
Trên cơ sở đó, RCEE NIRAS đã đặt ra các mục tiêu giảm cường độ năng lượng tham vọng hơn và mang tính ràng buộc pháp lý đối với ngành thép. Theo đó, cơ quan này đã thực hiện tăng cường kiểm soát và giám sát việc thực hiện các mục tiêu năng lượng trong ngành thép; thiết lập các định mức tiêu thụ năng lượng cụ thể và tiêu chuẩn hiệu suất phù hợp với từng công nghệ sản xuất thép; đồng thời, thúc đẩy áp dụng các công nghệ tốt nhất hiện có nhằm nâng cao hiệu quả năng lượng trong sản xuất; cập nhật định mức tiêu hao năng lượng định kỳ để phản ánh tiến bộ công nghệ và thực tiễn sản xuất hiện đại.
Cùng với đó, phân tích chi tiết theo từng công đoạn sản xuất tại Việt Nam giúp nhận diện mức tiêu thụ năng lượng cụ thể, so sánh với định mức và thực hành tốt nhất quốc tế, từ đó xác định tiềm năng cải thiện và nâng cao hiệu quả năng lượng ngành thép.
Ông Mã Khai Hiền - Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Tiết kiệm năng lượng (EnterTeam) cho biết, ngành công nghiệp giấy có khoảng 300 DN, trong đó 20 DN sản xuất có quy mô lớn chiếm 65% sản lượng giấy quốc gia. Các DN có vốn đầu tư nước ngoài chiếm hơn 50% tổng năng lực sản suất cả nước, thường sử dụng máy móc hiện đại, tốc độ cao. Tuy nhiên, ngành công nghiệp giấy và bột giấy vẫn là một trong những ngành sản xuất tiêu thụ năng lượng nhiều nhất. Đáng chú ý, ông Hiền thông tin, dự kiến tiêu thụ năng lượng ngành này sẽ tăng từ khoảng 50.000 PJ/năm (PJ là đơn vị đo lường năng lượng được sử dụng trong hệ thống đo lường quốc tế) của năm 2024 lên hơn 145.000 PJ/năm vào năm 2034.
Điều này buộc ngành giấy phải tiến hành thực hiện tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu quả nhằm nâng cao hơn năng lực cạnh tranh. Với đánh giá, định mức năng lượng tiêu thụ chính nằm ở khu vực sản xuất, bao gồm dây chuyền sản xuất, khu vực phụ trợ và xử lý chất thải, EnterTeam đã nhận thấy, cần nghiên cứu định mức tiêu hao năng lượng hỗ trợ việc thiết lập mục tiêu thực tế dựa trên dữ liệu, cho phép xây dựng các chiến lược lộ trình áp dụng cải thiện hiệu quả năng lượng theo quy mô nhà máy.
“Cách tiếp cận đề xuất định mức tiêu thụ năng lượng cập nhật mới dựa trên yếu tố cân bằng giữa mục tiêu và tính khả thi, phù hợp với năng lực của DN, đồng thời khuyến khích cải tiến hướng tới các mục tiêu quốc gia về hiệu quả năng lượng” - ông Hiền nói. Ông Hiền cũng cho biết, Enterteam đã đề xuất 3 kịch bản, bao gồm: “áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng khả thi có thể giảm 5 - 7%; cải thiện vận hành và quản lý năng lượng có thể giảm 8 - 10% và đạt mức hiệu suất của nhóm 25% nhà máy hàng đầu có thể giảm 12 - 15%”.
Từ đó, xây dựng lộ trình xác định các mục tiêu tuần tự cho từng giai đoạn: từ chẩn đoán và nâng cấp đường cơ sở, tiếp đến là triển khai áp dụng phương pháp xây dựng định mức theo nhóm 25% nhà máy tốt nhất, triển khai 2 giai đoạn áp dụng định mức ngành (5 năm rà soát điều chỉnh) với các hoạt động từ thiết lập chính sách, đào tạo, hỗ trợ tài chính đến thực thi và giám sát tuân thủ; đầu tư vào hệ thống đồng hồ và giám sát kỹ thuật số tại DN để tăng cường quản lý và giám sát dữ liệu về định mức tiêu thụ năng lượng. Thúc đẩy sự tham gia và minh bạch của các bên liên quan giám sát tuân thủ tốt định mức tiêu hao năng lượng ngành.