Tận dụng quy tắc xuất xứ – chìa khóa nâng cao sức cạnh tranh hàng hóa Việt Nam trong EVFTA

Xuất khẩu tăng mạnh, doanh nghiệp tận dụng tốt quy tắc xuất xứ

Phát biểu tại Tọa đàm “Tận dụng quy tắc xuất xứ trong EVFTA và ý nghĩa đối với doanh nghiệp trong bối cảnh chính sách thuế đối ứng” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 9/10/2025, bà Trịnh Thị Thu Hiền – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết: kể từ khi EVFTA có hiệu lực (1/8/2020), kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang EU tăng mạnh từ 17,9 tỷ USD lên 51,72 tỷ USD vào cuối năm 2024.

Cùng với đó, kim ngạch được cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) cũng tăng nhanh, từ 2,66 tỷ USD lên 18,13 tỷ USD, tương đương tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan tăng từ 14,8% lên 35,1%.

“Việc sử dụng giấy chứng nhận hoặc chứng từ chứng nhận xuất xứ trong khuôn khổ EVFTA đang có chiều hướng tích cực, phản ánh nỗ lực của doanh nghiệp trong việc đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường EU,” bà Hiền nhấn mạnh.

Theo bà Hiền, mỗi ngành hàng có đặc thù khác nhau nên tỷ lệ cấp C/O cũng khác nhau, tùy thuộc vào khả năng đáp ứng quy tắc xuất xứ của từng mặt hàng.

Ngành da giày: Tận dụng tốt lợi thế từ EVFTA

Cập nhật về chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ, ông Hưng cho biết Bộ Công Thương đang tiến hành đàm phán song phương với Hoa Kỳ nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng cho doanh nghiệp Việt Nam. “Chính sách thuế đối ứng đang trở thành công cụ trọng tâm trong thương mại Hoa Kỳ, do đó Việt Nam cần phản ứng chính sách vừa kịp thời, vừa tổng thể, đồng thời tăng cường khai thác các FTA hiện có và mở rộng thị trường mới,” ông Hưng nhấn mạnh.

Doanh nghiệp thích ứng bằng nâng cao nội lực và phát triển xanh

Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, thuế đối ứng của Hoa Kỳ bước đầu chưa gây tác động quá lớn đến ngành da giày, nhưng đã ảnh hưởng đến sức tiêu thụ và sức mua. Giá vật tư, nhân công tăng cùng tình trạng khan hiếm lao động đang là thách thức lớn, buộc doanh nghiệp phải tái cấu trúc và nâng cao nội lực cạnh tranh để không mất lợi thế.

Đại diện doanh nghiệp, ông Ngô Minh Phương – Giám đốc điều hành Công ty TNHH Việt Trường chia sẻ: “Nhờ thực thi EVFTA, kim ngạch xuất khẩu của công ty sang EU đã tăng khoảng 200%. Chúng tôi chú trọng kiểm soát nguồn nguyên liệu, truy xuất xuất xứ theo chuẩn châu Âu, đồng thời phát triển các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, hướng tới chiến lược xanh, đáp ứng tiêu chuẩn carbon của thị trường.”

Tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng ưu đãi EVFTA

Ở góc độ quản lý nhà nước, bà Trịnh Thị Thu Hiền cho biết Bộ Công Thương, thông qua Cục Xuất nhập khẩu, đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm gia tăng tỷ lệ sử dụng chứng nhận xuất xứ ưu đãi trong EVFTA.

Các giải pháp gồm: Xây dựng cơ chế, chính sách minh bạch về xuất xứ hàng hóa; tăng cường biện pháp phòng, chống gian lận xuất xứ; hướng dẫn, tập huấn trực tiếp “cầm tay chỉ việc” cho doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu; phối hợp với hải quan các nước để đảm bảo đúng hàng hóa có xuất xứ được hưởng ưu đãi; tham vấn quy trình sản xuất trong đàm phán FTA; cải cách thủ tục hành chính, giải đáp vướng mắc cho doanh nghiệp về quy tắc xuất xứ và cấp C/O.

Bà Hiền nhấn mạnh: “Việc nâng cao năng lực hiểu biết và tuân thủ quy tắc xuất xứ chính là nền tảng để doanh nghiệp Việt Nam giữ vững thị trường EU, mở rộng sang các thị trường FTA khác và tăng sức chống chịu trước biến động toàn cầu.”

Đại diện ngành hàng, bà Phan Thị Thanh Xuân – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da – Giày – Túi xách Việt Nam cho biết, việc thực thi EVFTA đã tạo lợi thế cạnh tranh đáng kể cho sản phẩm giày dép Việt Nam. Hiện thị trường EU chiếm từ 24 – 26% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành.

“Với yêu cầu chỉ cần đạt khoảng 40% giá trị gia tăng tại Việt Nam, gần như toàn bộ các lô hàng da giày xuất khẩu đều đáp ứng được quy tắc xuất xứ trong EVFTA,” bà Xuân cho biết.

Nhờ tận dụng tốt ưu đãi và duy trì khách hàng truyền thống, xuất khẩu da giày sang EU vẫn tăng trưởng mạnh ngay cả trong giai đoạn chịu ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19, giúp ngành duy trì sản lượng và việc làm.

Thách thức trong chuỗi cung ứng và yêu cầu đáp ứng quy tắc xuất xứ

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, song tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan EVFTA của doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa đạt kỳ vọng. Nguyên nhân chủ yếu do nhiều mặt hàng chưa đáp ứng được quy tắc xuất xứ, trong khi doanh nghiệp chưa làm chủ chuỗi cung ứng nguyên liệu và sản xuất.

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động, nhiều quốc gia – đặc biệt là Hoa Kỳ – đã triển khai chính sách thuế đối ứng mới, tác động mạnh đến dòng chảy xuất nhập khẩu. Liên minh châu Âu cũng đang tích cực ký kết FTA với nhiều đối tác khác, làm gia tăng áp lực cạnh tranh cho hàng hóa Việt Nam.

Theo bà Trịnh Thị Thu Hiền, đây là thời điểm quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam củng cố năng lực sản xuất và đáp ứng chặt chẽ quy tắc xuất xứ, qua đó khai thác tối đa EVFTA, giảm thiểu tác động từ biến động chính sách quốc tế.

Chính sách thuế đối ứng – thách thức mới từ Hoa Kỳ

Ông Đỗ Ngọc Hưng – Tham tán Thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cho biết, tương tự EU, các hiệp định thương mại tự do mà Hoa Kỳ ký kết đều đặt trọng tâm lớn vào quy tắc xuất xứ. Đây không chỉ là rào cản kỹ thuật mà còn là “tấm vé thông hành” giúp doanh nghiệp chứng minh tính minh bạch trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

EVFTA đang mở ra những cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực sản xuất, truy xuất nguồn gốc và tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. Trong bối cảnh thương mại toàn cầu thay đổi nhanh chóng, tận dụng tốt quy tắc xuất xứ không chỉ giúp hàng hóa Việt Nam hưởng ưu đãi thuế quan, mà còn là tấm vé khẳng định vị thế, uy tín và giá trị thương hiệu Việt trên thị trường quốc tế.