Tích hợp 3 Chương trình MTQG: Cân đối nguồn vốn để đảm bảo tính khả thi

Phát biểu tại phiên họp, các đại biểu bày tỏ thống nhất và ủng hộ cao việc Quốc hội xem xét ban hành Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình; nhấn mạnh đây là chủ trương lớn, mang ý nghĩa chiến lược, thể hiện nhất quán quan điểm của Đảng và Nhà nước về ưu tiên phát triển khu vực nông thôn và vùng đồng bào DTTS, thu hẹp khoảng cách vùng miền và bảo đảm cơ hội phát triển đồng đều cho mọi người dân.

Theo các đại biểu, việc tích hợp 3 Chương trình MTQG gồm Chương trình MTQG xây dựng NTM, Chương trình MTQG GNBV và Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN thành Chương trình MTQG về NTM, GNBV và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2026-2035 sẽ khắc phục được những tồn tại, hạn chế của giai đoạn trước như về trùng lắp đối tượng thụ hưởng, địa bàn đầu tư; đặc biệt là khắc phục được vướng mắc trong cơ chế quản lý trước đây như việc chồng chéo trong quản lý giữa các Bộ, ngành, địa phương trong tổ chức thực hiện Chương trình.

Theo Đại biểu Hồ Thị Minh (Đoàn Quảng Trị), Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN đã đi được một chặng đường, thực hiện sứ mệnh rút ngắn khoảng cách, thay đổi diện mạo, đời sống, kinh tế vùng đồng bào DTTS&MN cùng với 2 Chương trình MTQG GNBV và NTM.

“Việc tích hợp 3 Chương trình MTQG thành một Chương trình tổng thể giai đoạn 2026-2035 là bước đột phá cần thiết về thể chế, giúp tình trạng phân tán nguồn lực, chồng chéo chính sách”, Đại biểu nói.

Tuy nhiên, nhấn mạnh việc tích hợp không có nghĩa là làm mất đính tính đặc thù của từng lĩnh vực chính sách, nhất là chính sách dân tộc, Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo và Chính phủ cần làm rõ vai trò của cơ quan chủ quản trong thực hiện Chương trình. Trong đó, Đại biểu kiến nghị cần ghi rõ trong Nghị quyết về quyền hạn của Bộ Dân tộc và Tôn giáo trong việc chủ trì phân bổ trực tiếp nguồn vốn của hợp phần 2 thay vì chỉ phối hợp hướng dẫn như trong dự thảo Nghị quyết.

Băn khoăn về vấn đề nguồn lực và cách phân bổ nguồn vốn của Chương trình, Đại biểu Hồ Thị Minh chỉ rõ, dự kiến, tại Tờ trình của Chính phủ ghi vốn dự kiến cho giai đoạn 2026-2030 là 1,23 triệu tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách trung ương chiếm 8% (100 nghìn tỷ đồng), ngân sách địa phương chiếm 33% (400 nghìn tỷ đồng) và huy động từ người dân và doanh nghiệp, cộng đồng là 28%; số còn lại huy động lồng ghép từ các Chương trình MTQG khác, tín dụng chính sách.

“Trong khi đó, thực tế, các vùng DTTS&MN, đặc biệt là các địa phương khu vực miền Trung, Tây Nguyên, miền Bắc hầu hết là nhận trợ cấp từ cân đối ngân sách trung ương. Việc áp dụng chi đối ứng 33% là rất khó đối với địa phương và dễ dẫn đến nợ đọng xây dựng cơ bản”, Đại biểu nói và đề nghị Chính phủ cân đối lại về nội dung này.

Theo Đại biểu, để Nghị quyết thực sự có tính khả thi và nhân văn, Quốc hội cần xem lại cơ cấu nguồn vốn, đồng thời miễn áp dụng đối ứng cho các xã nghèo và vùng thường xuyên chịu thiên tai như các tỉnh miền Trung và phía Bắc.

Cũng băn khoăn về khó khăn về vốn đối ứng cho thực hiện Chương trình, để đảm bảo tính khả thi của nguồn vốn, đảm bảo cho việc thực hiện Chương trình, Đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hóa) đề nghị cần tăng cân đối ngân sách trung ương và có các giải pháp để huy động các nguồn vốn hợp pháp khác như nguồn vốn của doanh nghiệp, hợp tác xã, vốn của người dân trong thực hiện Chương trình.

Trong đó, Đại biểu nhấn mạnh đề nghị tăng vốn ngân sách trung ương cho hợp phần phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN.

Cùng với đó, Đại biểu Mai Văn Hải đề nghị cần làm rõ căn cứ đề ra các mục tiêu về tỷ lệ hộ nghèo đa chiều; NTM, NTM hiện đại; rà soát lại việc bố trí các nhóm nội dung trong các hợp phần để tránh chồng chéo, đảm bảo có trọng tâm, trong điểm và kế thừa được các nội dung của 3 Chương trình giai đoạn 2021-2025.

Về cơ chế tổ chức thực hiện Chương trình, Đại biểu Đỗ Văn Yên (Đoàn TP Hồ Chí Minh) bày tỏ đồng thuận với việc thành lập Ban Chỉ đạo chung nhằm tránh trùng lặp và bảo đảm điều phối tập trung. Tuy nhiên, Đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế “cắt giảm thủ tục hành chính đối với các dự án quy mô nhỏ, kỹ thuật đơn giản có sự tham gia giám sát của cộng đồng”.

Bởi, theo Đại biểu, thực tế cho thấy nhiều dự án nhỏ tại nông thôn và vùng DTTS đang gặp khó khăn do quy trình thẩm định phức tạp và kéo dài, làm chậm hiệu quả thụ hưởng của người dân.

“Cơ chế cải cách thủ tục có kiểm soát sẽ giảm chi phí thời gian, đồng thời nâng cao trách nhiệm giải trình thông qua giám sát cộng đồng”, Đại biểu nói.