Việt Nam – Australia tối đa hóa tiềm năng FTA: Bước đi chiến lược trong kỷ nguyên hội nhập mới

Từ “cuộc chơi FTA” đến nhu cầu kiến tạo hệ sinh thái hội nhập

Trong bối cảnh Việt Nam đã tham gia 17 FTA với hơn 60 đối tác, bao phủ gần 88% GDP toàn cầu, vấn đề không còn nằm ở “ký bao nhiêu hiệp định”, mà là làm sao tận dụng được lợi ích thực chất từ những hiệp định đó.

Chính vì vậy, việc Việt Nam và Australia cùng đặt nền móng hợp tác xây dựng “hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA” được xem là một bước chuyển quan trọng, không chỉ trong quan hệ song phương mà còn trong chiến lược hội nhập kinh tế toàn cầu của Việt Nam.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, các FTA thế hệ mới như EVFTA, CPTPP, UKVFTA… đã tạo ra những “cánh cửa rộng” để hàng hóa, đầu tư và công nghệ Việt Nam vươn xa. Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn nhìn nhận: “Nhiều doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là khối vừa và nhỏ, vẫn gặp khó khăn trong việc thực thi các FTA. Lợi thế chưa trở thành sức mạnh thực tế”.

Khó khăn ấy đến từ thiếu thông tin thị trường, khó đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, hạn chế về vốn, công nghệ và năng lực thương hiệu, thậm chí là thiếu liên kết trong toàn chuỗi sản xuất.

Nói cách khác, Việt Nam đã có “tấm vé thông hành” đến những thị trường lớn, nhưng chưa có đủ hành trang để đi xa và đi bền.

Vì vậy, việc hình thành một hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA – nơi các cơ quan quản lý, hiệp hội, doanh nghiệp, tổ chức tài chính, logistics cùng liên kết – không chỉ là sáng kiến kỹ thuật, mà là chìa khóa cho một giai đoạn hội nhập thực chất.

Theo Phó Vụ trưởng Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA được kỳ vọng mang lại nhiều tác động tích cực cho nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt trong việc mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, nâng cao năng suất và thúc đẩy quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, bền vững.

Từ góc nhìn Australia: Hợp tác là đòn bẩy cho phát triển bền vững

Đại sứ Australia tại Việt Nam, bà Gillian Bird, trong bài phát biểu tại lễ ký kết, nhấn mạnh rằng Australia nhìn nhận Việt Nam là một đối tác năng động và có tốc độ phát triển ấn tượng.

“Việt Nam đã thực thi tới 17 FTA với 60 đối tác – con số đáng khâm phục. Chính phủ Australia cam kết đồng hành cùng Việt Nam để tận dụng tối đa những ưu đãi này, đặc biệt trong các FTA mà hai nước cùng là thành viên như CPTPP, RCEP hay ASEAN – Australia”.

Theo bà Bird, sau khi hai nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện vào năm 2024, Biên bản ghi nhớ lần này không chỉ củng cố lòng tin chiến lược, mà còn mở ra cơ hội hợp tác cụ thể trong thương mại, nông nghiệp, năng lượng sạch, logistics và đổi mới sáng tạo.

“Biên bản này không chỉ thúc đẩy thương mại song phương, mà còn giúp nông dân, doanh nghiệp hai nước vươn ra thị trường toàn cầu, theo hướng phát triển bền vững hơn” - bà Bird chia sẻ.

Có thể nói, trong mắt đối tác Australia, Việt Nam không còn chỉ là “công xưởng xuất khẩu”, mà là một trung tâm sản xuất – kết nối – đổi mới đang định hình vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Học mô hình quốc tế: Từ FTA-PASS của Hàn Quốc đến bài học cho Việt Nam

Tại hội thảo, ông Colin Teo – Trưởng nhóm chương trình Aus4Growth, Giám đốc điều hành và đối tác – giới thiệu những mô hình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA hiệu quả trên thế giới, đặc biệt là FTA-PASS của Hàn Quốc.

Hệ thống này được triển khai từ năm 2010 với mục tiêu đưa thông tin chính xác đến đúng doanh nghiệp, đúng thời điểm, với chi phí thấp nhất. Sau 5 năm, mô hình giúp tiết kiệm 106 triệu USD, giảm 90% thời gian xác định nguồn gốc hàng hóa, và tăng 20% tỷ lệ tận dụng FTA của doanh nghiệp nhỏ và vừa.

“Việt Nam đang sở hữu mạng lưới FTA bao phủ gần 90% GDP toàn cầu. Vấn đề không phải là số lượng, mà là năng lực tận dụng. Mô hình hệ sinh thái FTA sẽ giúp Việt Nam thu hẹp khoảng cách giữa chính sách và thực thi” - ông Teo nhấn mạnh.

Doanh nghiệp kiến nghị: Cần trung tâm FTA và chuyển đổi số trong quản lý xuất xứ

Ở góc nhìn doanh nghiệp, Tiến sĩ Mạc Quốc Anh – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội (HANOISME) – cho rằng, đã đến lúc cần một cơ quan trung gian mạnh mẽ hơn để “dịch” chính sách thành hành động cụ thể.

Ông đề xuất thành lập Trung tâm FTA Hà Nội – nơi cập nhật, tư vấn, kết nối doanh nghiệp với Bộ Công Thương và các cơ quan hải quan. Mục tiêu là tăng tỷ lệ doanh nghiệp tận dụng ưu đãi thuế từ 32% hiện nay lên 55% vào năm 2026.

Bên cạnh đó, ông kiến nghị số hóa toàn bộ quy trình cấp C/O, hướng tới 100% hồ sơ trực tuyến, rút ngắn 50% thời gian xử lý, đồng thời xây dựng bộ chỉ số năng lực FTA cho doanh nghiệp để hỗ trợ phân loại và tư vấn phù hợp từng ngành hàng.

Từ biên bản ghi nhớ đến hành trình kiến tạo sức bật mới

Từ góc độ phân tích chính sách, có thể xem Biên bản ghi nhớ Việt Nam – Australia là bước khởi đầu cho một mô hình hợp tác kiểu mới, nơi mỗi bên không chỉ chia sẻ lợi ích, mà còn chia sẻ kinh nghiệm, dữ liệu và cách làm.

Với Việt Nam, việc tận dụng FTA hiệu quả không chỉ là mục tiêu thương mại, mà còn là động lực cải cách thể chế, chuyển đổi xanh và nâng cao năng suất quốc gia.

Với Australia, đây là cơ hội để củng cố vai trò đối tác tin cậy trong chuỗi cung ứng khu vực, nhất là khi thế giới đang tái định hình lại thương mại toàn cầu hậu đại dịch và trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng phức tạp.

“Nếu coi hội nhập là cuộc chơi dài hạn, thì hệ sinh thái FTA chính là nền tảng thể lực để Việt Nam bước vào sân chơi toàn cầu với tâm thế chủ động và tự tin hơn” - một chuyên gia thương mại quốc tế nhận định.

Từ hợp tác song phương đến biểu tượng hội nhập thế hệ mới

Lễ ký kết giữa Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Ngoại giao Thương mại Australia không chỉ là sự kiện mang tính nghi thức, mà là thông điệp mạnh mẽ về khát vọng hội nhập chủ động của Việt Nam.

Đó là bước khởi đầu cho một hệ sinh thái kinh tế mới - nơi chính phủ, doanh nghiệp, học giới và đối tác quốc tế cùng hành động để biến cam kết FTA thành cơ hội phát triển thực chất. Và nếu được triển khai bài bản, hợp tác Việt Nam - Australia lần này hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu mới cho quan hệ đối tác trong kỷ nguyên hội nhập xanh, bền vững và bao trùm.