Xử lý nghiêm hành vi vi phạm trong thi hành án dân sự

Từ ngày 01/7/2013 đến ngày 30/9/2025, các cơ quan THADS đã XPVPHC 795 vụ việc, ban hành 852 quyết định xử phạt đối với 1.167 đối tượng, trong đó: 7 tổ chức, 1.160 cá nhân. Số vụ chuyển truy cứu trách nhiệm hình sự: 3 vụ. Địa phương áp dụng biện pháp XPVPHC nhiều nhất là THADS Thành phố Hồ Chí Minh ban hành 85 quyết định xử phạt với 78 vụ việc áp dụng đối với 105 đối tượng. Có 3 tỉnh không áp dụng biện pháp XPVPHC (Đồng Tháp, Huế, Lai Châu).

Việc xử phạt chủ yếu đối với một số hành vi: có điều kiện thi hành án nhưng cố tình trì hoãn việc thực hiện nghĩa vụ thi hành án; không thực hiện công việc phải làm hoặc không chấm dứt thực hiện công việc không được làm theo bản án, quyết định; có lời nói, hành động lăng mạ, xúc phạm người thi hành công vụ trong thi hành án; gây rối trật tự nơi thi hành án hoặc có hành vi vi phạm khác gây trở ngại cho hoạt động THADS nhưng chưa tới mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự…

 Về tình hình thi hành các quyết định XPVPHC: Từ ngày 01/7/2013 đến ngày 30/9/2025, đã tổ chức thi hành xong 256 quyết định, tổng số tiền phạt thu được gần 1.3 tỷ đồng. Số quyết định hoãn, miễn giảm là 2 quyết định, số chưa thi hành xong và không thi hành do hết thời hiệu thi hành quyết định XPVPHC là 469 quyết định.

Việc thi hành các quyết định XPVPHC đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần củng cố hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Tuy nhiên, số lượng quyết định xử phạt ban hành ra là 852 quyết định nhưng số quyết định thi hành xong chưa cao, vẫn còn tồn đọng nhiều quyết định chưa được thi hành. Nguyên nhân chính là do đối tượng vi phạm cố tình không chấp hành, bỏ trốn hoặc không có khả năng tài chính để nộp phạt.

Theo phản ánh của nhiều địa phương, các hành vi vi phạm pháp luật về THADS diễn ra khá phổ biến. Các đương sự trong một số vụ việc thiếu tinh thần tự nguyện, không chủ động thi hành pháp luật, không thực hiện đúng và đầy đủ theo nội dung của Bản án, Quyết định, có dấu hiệu tiếp tay, kích động đối với các trường hợp bàn giao đất, nhất là các vụ việc bàn giao đất rừng. Đương sự thường xuyên khiếu nại, khiếu kiện để kéo dài thời gian thi hành án, đặc biệt là ở các vụ án về tranh chấp tài sản; người phải thi hành án không có tài sản hoặc có nhưng giá trị chỉ đủ thanh toán chi phí cưỡng chế. Ngoài ra, tình hình vi phạm pháp luật diễn biến ngày càng phức tạp.

Bên cạnh đó, ý thức tuân thủ pháp luật của một số đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan chưa cao, cố tình trốn tránh việc thi hành án, thậm chí có thái độ chống đối quyết liệt; lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo gây khó khăn cho cơ quan thi hành án trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ...

Vậy nhưng, số bị xử phạt theo quyết định của cơ quan THADS qua con số thống kê là khá khiêm tốn. Nhiều vụ việc đương sự có hành vi cản trở quá trình thi hành án của cơ quan THADS, song mức độ còn nhẹ, tính chất chưa nghiêm trọng, cơ quan thi hành án chỉ áp dụng biện pháp nhắc nhở là chủ yếu.

Trong khi đó, theo quy định của pháp luật về XLVPHC, các hành vi như không nhận giấy báo, giấy triệu tập lần 2 mà không có mặt, không có lý do chính đáng; cố tình không thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời hoặc bản án, quyết định phải thi hành ngay; không thực hiện công việc phải làm hoặc vẫn tiếp tục hành vi không được làm theo bản án, quyết định; có điều kiện thi hành nhưng cố tình trì hoãn thi hành; tẩu tán hoặc làm hỏng tài sản để trốn tránh thi hành; không giao trả tài sản, giấy tờ… đều có thể bị xem xét xử phạt.

Một lý do nữa được đưa ra là nếu ban hành các quyết định xử phạt tính khả thi không cao. Nguyên nhân do người vi phạm là người phải thi hành án hầu hết đều chưa thi hành các khoản phải thi hành, do đó rất khó thu được tiền xử phạt hành chính. Ngoài ra, đối tượng vi phạm cố tình không chấp hành, bỏ trốn hoặc không có khả năng tài chính để nộp phạt cũng gây những khó khăn nhất định cho việc xử phạt VPHC.

Ngoài việc hoàn thiện quy định của pháp luật về xử phạt VPHC thì cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về THADS, lấy phòng ngừa làm chính. Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực xử lý vi phạm cho chấp hành viên; tăng cường công tác phối hợp với các cơ quan liên quan; tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động XPVPHC trong lĩnh vực THADS. Đối với những trường hợp đã phát hiện vi phạm cần xử lý nghiêm để làm gương.